Αυτή την ταινία την είδα στις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα. Και αυτή δεν την κατάλαβα τότε, παρ΄όλο που μου άρεσε. Το ευχάριστο συναίσθημα κατά τη διάρκεια της προβολής ανάγεται νομίζω στα στυλιστικά στοιχεία που επέλεξε ο Γκοντάρ, για μια ταινία με τραγικό τέλος. Δεν νομίζω ότι θα βάραινε άσκοπα η ταινία, εάν τα εκφραστικά μέσα είχαν επιλεγεί να έχουν σκληρότητα. Απλά η ροή της έπρεπε να είναι ανάλαφρη. Διότι ο Θάνατος δεν ήταν σκόπιμο να προαναγγέλλεται. Έπρεπε να προάγεται βήμα-βήμα, από σκηνή σε σκηνή. Αποτελεί μια ενέδρα που έστησε ο σκηνοθέτης. Μπορεί ο πρωταγωνιστής στο τέλος να αυτοκτονεί, στην ουσία όμως πρόκειται για μια εκ προμελέτης θανάτωση με δράστη τον Γκοντάρ. Αυτός που θανατώνεται δεν είναι ο πρωταγωνιστής στα πλαίσια των αναγκών της δραματουργίας, αλλά ο Πιερρότος σαν αρχέτυπο. Ξεκαθάρισμα λογαριασμών από ένα καλλιτέχνη, που πίστεψε ότι η τέχνη πρέπει να υπηρετή τη ζωή, αλλά ταυτόχρονα και την ίδια την τέχνη. Απροκάλυπτα στρατευμένος, αλλά και αθεράπευτα λυρικός.
Την ταινία την είδα στον κινηματογράφο "Αλκυονίδα", που βρισκόταν σε κάποια πάροδο της Πατησίων. Ήταν ένας μικρός, αντεργκράουντ κινηματογράφος, που πρόβαλε ταινίες τέχνης. Το κοινό αποτελούσαν νεολαίοι ροκάδες, αλλά και μεγαλύτεροι, θιασώτες ίσως των μπουάτ και του νέου κύματος. Αυτού που τους ένωνε ήταν ένας κοινός, άρρητος ακόμη εκείνη την περίοδο της δικτατορίας, αυτοκαθορισμός. Κόβοντας εισιτήριο στο ταμείο, αισθανόντουσαν ότι διέπρατταν μια μικρή πράξη αμφισβήτησης του κατεστημένου, ενάντια σε όλους αυτούς που θεωρούσαν "κίτσους".
Το σκασιαρχείο από το φροντιστήριο συνδυαζόταν συχνά με επίσκεψη στην Αλκυονίδα. Με την ενδόμυχη εντύπωση, πως έτσι διατηρείτο ανοιχτή μια χαραμάδα, προς ένα άλλο, ζωντανό κόσμο.
Είναι αδύνατο να κατανοήσουμε το Παρίσι, το μεγάλο αυτό χωνευτήρι ιδεών και παραγωγής κουλτούρας, χωρίς τις μεγάλες σπανιόλικες χιονοστιβάδες, όπως του Πικάσο, του Νταλί, του Μπουνουέλ, που το σφράγισαν. Ο Νταλί είπε χαρακτηριστικά για τον Πικάσο: "Η προσφορά του στην τέχνη είναι μηδαμινή. Υπήρξε όμως το πλέον καταστροφικό πνεύμα της εποχής μας."
Πράγματι μια μεγαλειώδης σουρεαλιστική ατάκα, όπου ο Πικάσο αποτελεί επάξια την μόνο την αφορμή, για τον πλουτώνιο χαρακτήρα της εποχής μας και την αδυσώπητα πλουτώνια απάντηση αυτών των καλλιτεχνών στην πρόκλησή της. Διότι δε θα φοβηθούν μπροστά στο κλιμακούμενο μπάχαλο της εξουσίας. "Μπάχαλο εσείς - μπάχαλο και εμείς!" θα βροντοφωνάξουν χωρίς ενδοιασμούς, πετώντας στο καναβάτσο τις παρωχημένες αξίες μιας απάνθρωπης, γλυκανάλατης εφησύχασης της Μπελ Επόκ. Ρουφώντας τον Κάφκα τσαλακώνουν όλα τα σκοτεινά τοπία, σε αναζήτηση του φωτός. Μέσα από το ρήγμα που προξενούν θα ξεπηδήσουν ο Καμύ, ο Σάρτρ, ο Γκαρωντύ και άλλοι μεγάλοι. Ο πρώτος που δίδαξε την μέθοδο που ακολουθούν στην διαδικασία θανάτωσης, είναι ο Οιδίπους. Πρόκειται για την καταβαράθρωση. Η λέξις είναι σπουδαία. Διότι καταδεικνύει την λεκτική γειτωνεία βαράθρου και βάθρου.
Η εκβάθρωση παρωχημένων αξιών από το βάθρο τους, αποτελεί καταβαράθρωση της Σφιγγός. Η Σφιγξ παράγεται εκ του σφίγγω. Σ' αυτή την περίπτωση ο φόνος επενεργεί απελευθέρωση. Θυγατέρα της Χιμαίρας και του Όρθρου, προϊόν δηλαδή άγνοιας και ανωριμότητας.
Η τέχνη και η φιλοσοφία μας απελευθερώνουν. Δεν σπάν τα δεσμά μας. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε μόνο οι ίδιοι. Μας δείχνουν όμως το δρόμο. Εξοντώνουν τα τέρατα στο νοηματικό και το συναισθηματικό πεδίο. Παλεύουν με αρχέτυπα, μάχονται με σύνδρομα, μηχανεύονται διεξόδους μέσα από την αμηχανία.
Ιδιαίτερα σήμερα που αισθανόμαστε όλο και πιο ανήμποροι μπροστά στην κλιμακούμενη περιθωριοποίηση του πολίτη, μπροστά στο κλιμακούμενο έλεγχο, την οικοδόμηση της φτώχειας, την επιβολή της εντύπωσης ότι μια αξεπέραστη πολιτική διαφθορά είναι το αναπόφευγο πεπρωμένο μας, διότι είναι δήθεν συνυφασμένη με την ίδια μας τη φύση, η κραυγή του Γκοντάρ αποτελεί διάχυση μηνύματος για άμυνα, αποτελεί το βάψιμο των πολεμικών χρωμάτων στο μέτωπο κάθε σύγχρονου Ιροκέζου: ΝΑΙ! ΕΓΩ ΘΑΝΑΤΩΣΑ ΤΟΝ ΠΙΕΡΡΟΤΟ.
Ο Πιερρότος αποτελεί δίδυμο με τον Αρλεκίνο. Είναι ίσως η περαιτέρω μετεξέλιξη του. Στην περίπτωση του Αρλεκίνου τα χρώματα έχασαν την ικανότητα να αναμιγνύονται μεταξύ τους, για να δημιουργούν αποχρώσεις. Έγιναν ρόμβοι, αυστηρά χωρισμένοι μεταξύ τους πάνω στο ένδυμα του. Τα συναισθήματα όμως απαιτούν τη μίξη, τις αποχρώσεις.
Τον Αρλεκίνο δεν θα τον πλησιάσουν οι Γάλλοι καλλιτέχνες και διανοητές. Τον χειρίστηκε ο Πικάσο, ξεμπερδεύοντας μια για πάντα μαζί του, κάνοντας τον ένα από τα αγαπημένα του θέματα στους πίνακες του. Μέσα από το μαντολίνο, που του έβαλε στο χέρι, ξεπηδά μια συνουσία με τη μοναξιά, μια νοσταλγία για αυτό που θα μπορούσε να είναι, αλλά δεν είναι. Είμαι νομίζω υποχρεωμένος να θέσω ένα ερώτημα για τον κυβισμό: Αλλοιώνει τα χαρακτηριστικά ενός προσώπου, ή αποκαλύπτει ένα πρόσωπο, που δεν μπόρεσε να υπάρξη διαφορετικά;
Ο Πιερρότος έχει χάσει κάθε επαφή με το χρώμα. Είναι ασπρόμαυρος. Ακόμη και το πρόσωπό του είναι διαδοχή μαύρου και άσπρου. Αυτή η ασπρόμαυρη εναλλαγή είναι τελείως διαφορετική από αυτή του ασπρόμαυρου κινηματογράφου. Εκεί έχουμε διαδοχή φωτός και σκιάσεων. Το εκφραστικό αυτό μέσο είναι αναμφίβολα ισχυρότατο. Μόνο ένα άλλο εκφραστικό μέσο το ξεπερνάει. Το θέατρο σκιών. Ο Καραγκιόζης. Ο θρίαμβος του φωτός απάνω σ΄ένα διάτρητο χαρτόνι. Η βεβαιότητα ότι ότι η σκιά μας δεν είναι απροσπέλαστη, ότι ο πλήρης φωτισμός καραδοκεί στο τέλος του δρόμου, όταν σβήσουν τα κεριά και χειροκροτήσει το πιτσιρίκι που βρίσκεται μέσα μας.
Ο Πιερότος είναι απλά άχρωμος. Είναι ένα σύνολο θλιμμένου περιγράμματος. Το χαμόγελο του και τα δάκρυά του κινούνται στη σφαίρα του αινίγματος. Η ατελέσφορη προσπάθειά του να φτάση την ευθυμία, δείχνει την τεράστια απόστασή του από την πραγματική χαρά.
Για τον Πιερρότο υπάρχει μια μόνο διέξοδος: Να τρελαθή για να καταφέρη να αυτοκτονήση.
Ο Γκοντάρ θα αναδείξη τον Ζαν-Πωλ Πελμοντό σε μοναδικής αισθητικής αξίας Πιερρότο. Δίπλα του η Άννα Καρίνα. Το πρόσωπό της αναπνέει μια απαράμιλλη αθωότητα. Σίγουρα δεν ήταν μόνο η αφοσίωσή της δίπλα στον Γκοντάρ στη δημιουργία του Κέντρου Κινηματογράφου Νέου Κύματος, που την έκανε το καταλληλότερο πρόσωπο για το ρόλο. Ο Πιερρότος εγκαταλείπει την γυναίκα του και το παιδί του και φεύγει γοητευμένος με την Άννα Καρίνα, που είναι η παιδοκόμος της οικογένειας, με στόχο το άγνωστο, σπάζοντας τους φραγμούς της μικροαστικής ζωής. Το άνοιγμα στην περιπέτεια στους φέρνει σε επαφή με το αναπάντεχο: Κυνηγητό με συμμορίες ληστών, βαλίτσες με κλοπιμαία, σασπένς με την αστυνομία. Όλα όσα δηλαδή περιέχει μια πετυχημένη αστυνομική ταινία για να συναρπάση τους θεατές. Αυτά όμως παραμένουν για τον Γκοντάρ ανούσια. Αφήνουν και τον Πρωταγωνιστή, που η γυναίκα αποκαλεί "Πιερρότο" αδιάφορο. Αυτός στην πορεία της περιπέτειας θα προσπαθήσει να αποκτήση μια ανθρώπινη επαφή μαζί της. Της μιλάει για τον πόλεμο στο Αλγέρι που έλαβε μέρος, για την ατομική βόμβα, για την πείνα σε κάποιες χώρες της Αφρικής. Η γυναίκα παραμένει όμως αδιάφορη. Εκεί που συγκινείται αφάνταστα είναι όταν καταλήγει η βαλίτσα με τα κλεμμένα χρήματα, χωρίς αυτός να το επιδιώξη, στον Πιερρότο. "Επί τέλους του λέει η γυναίκα, θα μπορέσουμε να συνεχίσουμε την περιπέτεια με τον πιο ανέμελο τρόπο". Ο Πιερρότος της απαντά ότι αυτό δεν ήταν ποτέ περιπέτεια, αλλά μόνο αραχνιασμένη ρουτίνα, δίνοντας ένα βίαιο τέλος.
Ο Ευρωπαϊκός Πολιτισμός είναι αναμφίβολα Μεγάλος. Όποτε αλήθευσε γονιμοποιήθηκε από τον Ελληνικό.
Εάν ο Πιερρότος θανατώθηκε, τότε ζωή σε λόγου μας, αδέρφια.
Ευγνωμονώ Το Θεό που με αξίωσε να πάω στο φροντιστήριο και να μάθω κάποια γράμματα. Ακόμη περισσότερο Τον ευγνωμονώ που με αξίωσε να κάνω κοπάνες. Ίσως αυτά που έμαθα τότε, να είναι σημαντικότερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου