10 Μαΐου, 2009

ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΤΗΝ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ




Συνεχίζω με κάποιες παραθέσεις χωρίων από το βιβλίο του Χρήστου Γιανναρά "Το Πραγματικό και το Φαντασιώδες στην Πολιτική Οικονομία".

Σελ. 27, Κεφ. 3, μέρος α. (Η παραδειγματική ανάλυση του Μαξ Βέμπερ).
... Τέτοιες μορφές θρησκευτικής ηθικής, όταν κυριαρχούν στο κοινωνικό σύνολο, δημιουργούν έναν τύπο ανθρώπου τόσο περισσότερο καθορισμένον, όσο εντονότερος είναι ο νομικός χαρακτήρας της θρησκευτικότητας...
Το γεγονός ότι η σύγχρονη οικονομική θωρία και πρακτική (και ειδικότερα το φαινόμενο της συσσώρευσης του κεφαλαίου και η ορθολογική ανάπτυξη της παραγωγής) γεννήθηκε σε κοινωνικά περιβάλλοντα με έντονο νομικό χαρακτήρα ηθικής θρησκευτικότητας , ήταν μια παρατήρηση που είχε αρχίσει να απασχολεί οικονομολόγους και ιστορικούς, αλλά και ελεύθερους στοχαστές, ήδη από τον 19ο αιώνα. Όμως το αποφασιστικό έναυσμα για εργώδη διεύρυνση αυτών των διερευνήσεων ήταν, οπωσδήποτε, η μελάτη του Μαξ Βέμπερ Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού (πρώτη έκδοση, 1904)...
...Οι μελέτες που προέκυψαν, άμεσα ή έμεσα, από την αφετηριακή πρόκληση του Μαξ Βέμπερ, παρά την ποικιλία και διαφορότητα των απόψεων, συγκλίνουν σε έναν κοινό ερευνητικό στόχο: Να προσδιορισθεί και να κριθεί ο ρόλος που έπεξαν στη διαμόρφωση της οικονομικής συμπεριφοράς του ευρωπαίου ανθρώπου συγκεκριμένες θρησκευτικές παραδόσεις - αυτές που κατά τεκμήριο επηρέασαν αποφασιστικά τις ηθηικές αντιλήψεις, τα αξιολογικά κριτήρια και τις προτεραιότητες ή τους σκοπούς στις επιδιώξεις του καθημερινού βίου των ανθρώπων.

Ο Γιανναράς θα επιχειρήσει μια κριτική προσέγγιση στις διαπιστώσεις σου Βέμπερ, επιχειρώντας να δώσει στην δική του ανατομία ένα μεγαλύτερο βάθος, αφού παραθέσει πρώτα τα βασικά στοιχεία της Βεμπεριανής προσέγγισης:

... Αλλά το ερευνητικό αυτό αντικείμενο, στην προοπτική της σπουδής των ανθρωπολογικών προΎποθέσεων της οικονομίας εμφανίζεται μάλλον περιορισμένο. Αναφαίρεται σε μια φαινομενολογία και πάλι αιτιακών συσχετίσεων ιδεολογίας και πρακτικής. Δεν θέτει το πρόβλημα των ανθρωπολογικών εκείνων παραγόντων που εξασφαλίζουν την επιβίωση συγκεκριμένων μορφών εργασιακής και οικονομικής συμπεριφοράς. Ούτε διευρύνεται η έρευνα στην ενδεχόμενη ιστορική εξέλικτική διαδικασία που οδήγησε στα συγκεκριμένα ιδεολογικά μορφώματα και στις συνακόλουθες ηθικές και αξιολογικές αντιλήψεις...
Η εργασία του Μαξ Βέμπερ είναι αντιπροσωπευτικό παράδειγμα, προκειμένου να επισημάνει κανείς τους περιορισμούς που δέσμεσαν ως τώρα την έρευνα των ανθρωπολογικών προϋποθέσεων της σύγχρονης οικονομίας. Θα συνοψίσουμε εδώ - με υπερβολική οπωσδήποτε αφαίρεση και σχηματικότητα - τις θέσεις του Μαξ Βέμπερ για τα γενεσιουργά αίτια του καπιταλιστικού φαινομένου, προκειμένου ακριβώς να επισημάνουμε και τα προβλήματα που μένουν αδιερεύνητα.

1. Τα δύο αφετηριακά γνωρίσματα του καπιταλιστικού φαινομένου είναι:
α. Η συσσώρευση του κεφαλαίου - συσσώρευση που δεν αποβλέπει κατ' αρχήν στην αύξηση της καταναλωτικής ευχέρειας, αλλά εμφανίζεται ως παραγωγικός αυτοσκοπός. Η παραγωγή μεθοδεύεται στην προοπτική της σταθερής χρησιμοποίησης ενός τμήματος των εσόδων για τη βελτίωση και αύξηση του πραγματικού κεφαλαίου.
β. Η ορθολογική οργάνωση της παραγωγής, με πρωταρχικό κριτήριο ορθολογικότητας τη μετρητή αποδοτικότητα - η αποτελεσματική μεθόδευση της εργασίας με σκοπό την επίτευξη ενός συναχώς ανανεούμενου κέρδους.

2. Η πρώτη εμφάνιση και των δυο αυτών βασικών γνωρισμάτων του καπιταλιστικού φαινομένου εντοπίζεται γεωγραφικά σε χώρες ή περιοχές με προτεσταντικό κατά πλειοψηφία πληθισμό και ιστορικά στις περόδους ακμής και ισχυρής κοινωνικής επιβολής των μεγάλων ενθουσιαστικών κινημάτων του προτεσταντισμού (17ος - 18ος αιώνας).

3. Η παράλληλη μελέτη των αρχών της προτεσταντικής ηθικής και των βασικών γνωρισμάτων του καπιταλισμού επιτρέπουν μια αιτιακή συσχέτιση ανάμεσα:
α. Στο θηρησκευτικό χρέος και στο οικονομικό
κέρδος - στην απαίτηση μετρητής αναταπόκρισης στο θρησκευτικό χρέος και στη μεθοδική επίδίωξη του οικονομικού κέρδους.
β. Στη θρησκευτική άσκηση και στην ατομική εργατικότητα - στον κατηγορικό χαρακτήρα της θείας εντολής, για την άσκηση των αρετών, και στην ανάγκη ελέγχου της ανθρώπινης αρετής μέσω της εργασίας.
γ. Στη θρησκευτική σωτηρία και την επαγγελματική επιτυχία - στη μέριμνα για μαι τεκμηριωμένη βεβαιότητ ατομικής σωτηρίας και στην πιστοποίηση της θείας ευλογίας στο επάγγελμα μέσω της αύξησης του κεφαλαίου.

4. Τα δεδομένα που επιτρέπουν τις παραπάνω συσχετίσεις αναλύονται στα δυο ακόλουθα βασικά χαραρακτηριστικά του προτεσταντισμού:
α. Η θρησκευτική σωτηρία είναι ατομικό αποκλειστικά κατόρθωμα, αφού έχει απορριφθεί η μεσολάβηση τόσο του ιερατείου (κλήρου) όσο και των εκκλησιαστικών μυστηρίων.
β. Το άτομο εξασφαλίζει την βεβαιότητα της σωτηρίας με μετρητό έλεγχο της εκπλήρωσης του θρησκευτικού του χρέους.
γ. Μετρητή αποτελεσματικότητα έχουν μόνο οι εγκόσμιες προσπάθειες του ατόμου, αυτές αποδείχνουν την ατομική πίστη και ατομική αρετή - η δυνατότητα μυστηριακής "διείδυσης" του θείου στην ψυχή αποκλείεται λόγω της απόλυτης υπερβατικότητας του θεού. Έτσι η πρόσβαση στη σωτηρία εμφανίζεται ως συνάρτηση ενός ειδικά διαμορφωμένου τύπου κοινωνικής και ειδικότερα επαγγελματικής-εργασιακής συμπεριφοράς.

5. Στο χώρο της εργασιακής επαγγελματικής συμπεριφοράς η θεία εντολή για την άσκηση των αρετών κατανοείται ως μετρητή πιστότητα σε συγκριμένο χρέος (της εργατικότητας, της συνέπειας, της μη σπατάλης, κλπ.). Με τον τονισμό της μεθόδου για την εκπλήρωση του χρέους, η σωτηρία γίνεται αντικείμενο ορθολογικής ανθρώπινης δραστηριότητας. Δραστηριότητας που έχει τη μορφή εγκόσμιου ασκητισμού, ολοκληρωτικής οργάνωσης του βίου με βάση την ορθολογική "τάξη" και συνεπή ανταπόκριση σε συγκεκριμένα κίνητρα. Ο πιστός καταχωρίζει καθημερινά σε ημερολόγιο αμαρτίες, πειρασμούς και προόδους - η αγιοποίηση της ζωής παίρνει λογιστικό χαρακτήρα επιχείρησης.

6. Στον χώρο της επαγγελματικής-εργασικής συμπεριφοράς συγκλίνουν οι δυνατότητες αντικειμενικού-μετρητού ελέγχου όχι μόνο της ατομικής αποδοτικότητας στην εκπλήρωση του χρέους, αλλά και της θείας χάρης-ευλογίας που βεβαιώνει τη σωτηρία του ατόμου. Κριτήριο γι αυτό τον έλεγχο είναι η ορατή και μετρητή επαγγελματική επιτυχία, δηλαδή το κέρδος. Το κέρδος διαστέλλεται από την καταναλωτική σκοπιμότητα, αυτονομείται ως επιδίωξη, είναι η ορατή βεβαίωση της ευλογίας του Θεού και της αρευής του ανθρώπου. Η αποταμίευση των κερδών, δηλαδή η συσσώρευση κεφαλαίου, σημαίνει μεγιστοποίηση της βεβαιότητας για τη σωτηρία. Και κάθε νέα ευκαιρία κέρδους είναι απόδειξη της συνεχιζόμενης θείας εύνοιας και χάρης, αλλά και πρόκληση πληρέστερης (ορθολογικότερης) ανταπόκρισης στο χρέος της εργατικότητας.

Στο βιβλίο παρατίθενται τέσσερα ακόμη σημεία (συνολικά δηλαδή δέκα) όσο αφορά την παρουσίαση των κεντρικών εντοπισμών του Βέμπερ - που λόγω χώρου δεν μπορώ να επαναλάβω εδώ - πιστεύοντας ότι η ιεράρχηση που ακολούθησε ο συγγραφέας είναι αξιολογική. (Για μια πλήρη επισκόπιση του βιβλίου είναι δυνατή η αγορά του).
Στη συνέχεια ο συγγραφέας στο κεφάλαιο β. θα επιχειρεί να καταδείξει "Τα κενά του παραδείγματος Βέμπερ", σύμφωνα με τον τίτλο, κάνοντας αναφορά σε 13 σημεία, τα οποία στη συνέχεια προσπαθώ να συμπτύξω. Όσο αφορά τον πυρήνα της, η αντιρρητική του Γιανναρά απέναντι συον Βέμπερ συνίσταται σε μια διεύρυνση των συμπερασμάτων, που εξήγαγε ο δεύτερος από τη σφαίρα της ηθικής, στη σφαίρα της οντολογίας. Εκεί εστιάζεται εξάλλου μόνιμα η κριτική του Χρήστου Γιανναρά, όσο αφορά τον λεγόμενο Δυτικό πολιτισμό.


Σελίδα 41
... Στην προοπτική αυτή η ορθολογική οργάνωση της παραγωγής που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη οικονομία δεν έχει πάλι τις ρίζες της στον προτεσταντισμό, αφού η συνολιοκή θρησκευτική (τουλάχιστον) διαφοροποίηση της ευρωπαϊκής Δύσης θεμελιώθηκε (ήδη από την εποχή του Αυγουστίνου, αλλά κυρίως με τον σχολαστικισμό) στην αυτονόμηση και ορθολογική οργάνωση της παραγωγής των σημαινόντων του λόγου άσχετα με την εμπειρία των σημαινομένων...
... Η αυτονόμηση της αξίας των ατομικών πράξεων ή ατομικών χαρακτήρων (και η συνακόλουθη αυτονόμηση της εργασίας, των προϊόντων της εργασίας και του χρήματος, ως μέτρου της τιμής των αξιών) είναι μάλλον φανερό ότι προκύπτει από μια νομική (αντικειμενοποιημένη, πάγια και μετρητή) εκδοχή των ανθρώπινων σχέσεων...
... Αυτή η εκνομικευμένη ηθική είναι κοινή τόσο στον προτεσταντισμό όσο και στον ρωμαιοκαθολικισμό, αλλά και στα αθεϊστικά ή αδιάφορα για τη θρησκεία ρεύματα της Ευρώπης - συγκροτεί την πραγματική αφετηρία των ηθικών αντιλήψεων του δυτικοευρωπαίου ανθρώπου και υπαγορεύει τα κριτήρια της κοινωνικής (και ειδικότερα της εργασιακής-οικονομικής) συμπεριφοράς του...
... Η εκνομίκευση της ηθικής φαίνεται να προκύπτει και αυτή από την ανάγκη "αντικειμενικότητας" στη γνώση, γι αυτό η δυναμική της ετερότητας των σχέσεων υποκαθίσταται από τον αντικειμενικό καθορισμό (και την αξιολόγηση) των παραγόντων ή προϊντων της σχέσης. Είναι η ίδια στάση που θεμελιώνει και τη μηχανιστική θεώρηση της πραγματικότητας, ως συνόλου οντοτήτων, αρθρωμένων με βάση σταθερούς νόμους και αρχές ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟΥ συσχετισμού...
... Οι ηθικές λοιπόν αντιλήψεις μοιάζουν να εξαρτώνται από τη συλλογική-καθολοκή βεβαότητα για το τι είναι πραγματικό και τι φαντασιώδες (πλασματικό υποκατάστατο του πραγματικού)...
... Μέσα από τις ενδείξεις των παρατηρήσεων που προηγήθηκαν διαφαίνεται ένα πρωταρχικότερο ενδεχόμενο που πρέπει να διερευνηθεί: Το ενδεχόμενο να εκφράζεται στην πραγματικότητα της οικονομικής συμπεριφοράς και των συνακόλουθων δομών και θεσμών του οικονομικού βίου καταρχήν μια ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ και οχι καταρχήν μια ΗΘΙΚΗ: Η στάση ζωής του ανθρώπου των δυτικοευρωπαϊκού τύπου κοινωνιών μοιάζει να διαμορφώθηκε και να εξακολουθεί να διαμορφώνεται από μιαν άλλη αντίηψη της πραγματικότητας ως συνόλου αντι/κείμενων οντοτήτων, που αυτονομούνται από τη γνωστική εμπειρία της σχέσης με το υποκείμενο και μεταβάλλονται σε σημασίες άσχετες με την πραγματική τους υπόστυαση, ΣΕ ΑΞΙΕΣ ΜΕ ΟΥΔΕΤΕΡΗ ΧΡΗΣΤΙΚΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ.

Οι φίλοι ΄και φίλες που έχουν παρακολουθήσει με μια κάποια συνέχεια τα γραφόμενά μου, ίσως κατανόησαν ήδη τα σημεία που διαφωνώ με την ανάλυση του Χρήστου Γιανναρά.
Αναμφίβολα στον Μαξ Βέμπερ οφείλουμε τον ριζοσπαστικό εντοπισμό του καθοριστικού ρόλου της θρησκείας όσο αφορά την ανάπτυξη του καιφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής.
Ο Χρήστος Γιανναράς πολύ επιτυχώς αποκαθιστά τις πραγματικές συνέπειες του εντοπισμού του Βέμπερ. Ο καθοριστικός ρόλος της θρησκείας δεν ανάγεται πρώτιστα στο χώρο της ηθικής - που αποτελεί επακόλουθο - αλλά στη σφαίρα της οντολογίας. Με τη διαφορά ότι η οντολογία αυτή ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ. Δεδομένου ότι αυτοί που στάθηκαν θιασώτες του ορθολογισμού και της αθεΐας κατά την περίοδο του διαφωτισμού (στον οποίον εστιάζει ο Γιανναράς την κριτική του στη συνέχεια του βιβλίου) ήταν βαθιά θρησκευόμενοι άνθρωποι, συνασπισμένοι κύρια στην ελευθεροτεκτονική στοά "Φιλαλήθης" στο Παρίσι. Αυτοί παρά τις εξαγγελίες τους, ως φανατικοί αποκρυφιστές, ουδόλως πίστευαν στον ορθολογισμό. Η ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙ ΑΣ Ο ΛΟΓΟΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ, αλλά όπως έχω αναπτύξει σε άλλες αναρτήσεις η ΔΥΑΡΧΙΑ.
Δεν αποσκοπώ να αμφισβητήσω τον ρόλο του ορθολογισμού στη συγκρότηση των αντίστοιχων δομών. Όμως και αυτός αποτέλεσε σκόπιμο επακόλουθο και όχι το πρωταρχικό φαινόμενο.
Οι αποκρυφιστές - οπαδοί διαφόρων θρησκειών που συγκεράζονται στην οντολογία της διαρχίας, δεν έκρυψαν εξάλλου τον καθοριστικό ρόλο που παίζουν στην ανάπτυξη της οικονομίας. Έτσι έχουν γεμίσει στην κυριολεξία τα χαρτονομίσματα με τα σύμβολά τους. Όπως το έμβλημα του Τάγματος των Πεφωτισμένων της Βαυαρίας (η πυραμίδα με το τρίγωνο και το μάτι) απάνω στο δολλάριο, ή οι πεντάλφες, οι μυητικές θύρες και οι καμάρες επάνω στα Ευρώ.

Στο ζήτημα της δυαρχίας αποδίδω καθοριστικό ρόλο όσο αφορά την ιστορία και την γενικότερη πορεία του ανθρώπου. Κατά καιρούς έχω επιχειρήσει κάποιες αναφορές με θρησκειολογικό περιεχόμενο, οι οποίες όμως είχαν ευκαιριακό χαρακτήρα, γιατί η αφετηρία τους ήταν άλλη. Το ζήτημα μιας εμπεριστατωμένης προσπάθειας για μια συστηματική πραγματεία του θέματος παραμένει ανοικτό. Η ενασχόληση άλλωστε με παράπλευρα θέματα συμβάλει σε μια πιο ολοκληρωμένη θεώρηση, όποτε επιχειρηθεί να ανοίξει η αντίστοιχη προβληματική και συζήτηση.

Ας αναφερθεί μεταξύ των άλλων - επειδή ακριβώς ο Χρήστος Γιανναράς, κάνει μνεία στο βιβλίο του στον Γερμανό οικονομολόγο Werner Sombart - ο οποίος ασχολήθηκε με πρωτότυπο τρόπο με τις τράπεζες, ότι το σύστημα στο οποίο σήμερα ζούμε δεν είναι καπιταλισμός, τουλάχιστον με την κλασσική έννοια. Πρόκειται περισσότερο για σύστημα της πλήρους κυριαρχίας των τραπεζών. Οι μηχανισμοί βέβαια που ίσχυαν για τον κεφαλαικρατικό τρόπο παραγωγής, δεν έχουν τεθεί κατ' αρχήν εκτός λειτουργίας. Αυτά όμως που εντόπισαν ο Ρικάρντο, ο Άνταμ Σμιθ και ο Μαρξ δεν επαρκούν για να γίνει στοιχειωδώς κατανοητή η λειτουργία του οικονομικού συστήματος στην εποχή μας. Πέρα από την ορθότητα ή μη αυτών των θεωριών, έχουν υπεισέλθει πολλοί νέοι παράγοντες, που πρέπει να αναλυθούν, να αξιολογηθούν και να συστηματοποιηθούν.
Ειδικά από θρησκειολογικής πλευράς, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το βιβλίο του Werner Sombart "Die rolle der juden im Wirtschaftsleben" (Ο ρόλος των Εβραίων στην οικονομική ζωή) το οποίο δεν γνωρίζω εάν υπάρχει μεταφρασμένο στα Ελληνικά ή αγγλικά. Η πρόσβασή του στις βιβλιοθήκες ήταν σχετικά δύσκολη, γεγονός που δείχνει ότι πρόκειται για βιβλίο που επιδιώκεται να αποσιωπηθεί. Ο Sombart εντοπίζει τον σημαντικότατο ρόλο που έπαιξαν οι Εβραίοι στη δημιουργία των χρηματιστηρίων και των τραπεζών γενικότερα. Πρόκειται πράγματι για ένα θέμα που αξίζει συγκεκριμένη ιστορική μελέτη. Ενώ οι προτεστάντες έπεξαν αποφασιστικό ρόλο στη δημιουργία της καφαλαιοκρατίας, οι απόγονοι των Φαρισαίων (όσο αφορά τους Εβραίους έχω κάνει στο παρελθόν αναφορά σε κάποιες διαφοροποιήσεις) έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία των τραπεζών (αλλά και τη συστηματοποίηση της διαρχίας μέσα στην λεγόμενη αίρεση (που δεν είναι αίρεση) των γνωστικών και τον Εβραϊκό μυστικισμό του μεσαίωνα "Καβαλά".

Το θέμα της αξιολόγησης αυτών που οργάνωσαν την δυαρχία σε οικονομική και κοινωνική πρακτική έχει συγκεκριμένη ιστορική διάσταση. Κάποιες σημαντικές αναφορές γίνονται στη βιβλιογραφία που επισημάνθηκε στο προηγούμενο μέρος. Με αυτή την ιστορική πλευρά της ανάπτυξης των τραπεζών και του τόκου κατά τη διάρκεια της ιστορίας θα ασχοληθεί η σελίδα στο επόμενο μέρος, σε μια προσπάθεια να κατανοηθεί το παιχνίδι που παίζουν οι τράπεζες και κύρια αυτοί που κινούν τα νήματα πίσω τους, ειδικά στη σημερινή φάση της "χρηματοπιστωτικής" κρίσης.


16 σχόλια:

andreas είπε...

Ενδιαφέρουσα ανάρτηση

Ανώνυμος είπε...

Μποτίλια, υπάρχει ένα εξαιρετικό βιβλίο "The Jews and
Modern Capitalism" του Werner Sombart, πρώτη έκδοση 1911. Περίπου σύγχρονο του αρχέτυπου "Προτεσταντική Ηθική και.." του Max Weber.
Ουσιαστικά αναλύει πως οι προτεστάντες, που διαμόρφωσαν την πορεία του καπιταλισμού, είχαν επηρεαστεί και ακολουθήσει εβραϊκές αξίες!
Στο παρελθόν, οι άνθρωποι δεν φοβόντουσαν να μιλήσουν για Εβραίους και ό,τι τους χαρακτήριζε.
Έχω το βιβλίο σε αγγλικό e-book.
Θα στο στείλω στο mail, πιστεύω να περάσει. Εσύ, στη Γερμανία, ίσως το βρεις στα Γερμανικά.

Προφήτης

Ανώνυμος είπε...

Το βιβλίο που αναφέρω, τελικά, είναι είναι αυτό που αναφέρεται στην ανάρτηση.
Η διαφορά μεταξύ αγγλικής - γερμανικής μετάφρασης δημιούργησε προς στιγμήν παρανόηση.

Προφήτης

OrbitalDecay είπε...

@ Προφήτη,

Στείλτο σε μένα στο orbitaldecay@in.gr
να του ρίξω ένα βλέφαρο...

Άν είναι κάτω απο 10 ΜΒ θα το πάρει.

Ευχαριστώ εκ των προτέρων!

Μποτίλια στο πέλαγος είπε...

@OrbitalDecay

Το βιβλίο του Sombart μπορείς να το κατεβάσεις στη διεύθυνση:

http://www.scribd.com/doc/6206166/The-Jews-Modern-Capitalism-Sombart

Μποτίλια στο πέλαγος είπε...

@Προφήτης
Ευχαριστώ για την τιμή της επίσκεψης και την υπόδειξη του βιβλίου του Sombart.
Το βιβλίο αυτό το διάβασα πριν είκοσι περίπου χρόνια. Είναι πράγματι ενδιαφέρον, αλλά κινείται στην σφαίρα της οικονομικής φαινομενολογίας - παρέχοντας πολύτιμα στοιχεία - χωρίς να εμβαθύνει.
Αποτελεί νομίζω αδυναμία της ανάλυσης του Γιανναρά η ταύτιση ανθρωπολογικών και οντολογικών δεδομένων, ενώ πρόκειται για τελείως διαφορετικά επίπεδα. Αυτή η αδυναμία χαρακτηρίζει και το σύνολο της θεωρίας του γενικά. Σε αυτό το θέμα σκοπεύω να κάνω αναφορά στην προσεχή ανάρτηση.
Ο Sombart κινείται στον χώρο της ανθρωπολογίας. Κατά την άποψή μου η ποιότητα του κεφαλαιοκρατικού φαινομένου έχει πιο βαθιές - οντολογικές - ρίζες.

OrbitalDecay είπε...

@ Διονύση,

Ηδη κατέβηκε!

OrbitalDecay είπε...

[Μιλάμε για ταχύτατη εξυπηρέτηση...]


Το είχε στείλει ο Προφήτης νωρίτερα...

Τώρα το έχω διπλό!

Ανώνυμος είπε...

Πολύ καίρια και απαραίτητη η διευκρίνηση για την ΜΗ αθεΐα των "ορθολογιστών" διαφωτιστάδων.
Μάλλον ο ορθολογισμός ήταν για το πόπολο, που έπρεπε ν΄απογυμνωθεί από κάθε πνευματική πρόσβαση, ενώ οι μυημένοι διατηρούσαν για τον εαυτό τους το μονοπώλιο πρόσβασης στα δημιουργικά πεδία.
Κούνια που τους κούναγε!

Στην δημιουργία του χρηματοπιστωτικού δεν ήταν ανακατεμένοι και οι Ναΐτες;

Μπορείς, σε παρακαλώ, να βάλεις το λινκ για το άρθρο σχετικά με τους απογόνους των Φαρισαίων, να μην ψάχνω όλο το μπλογκ;

Μποτίλια στο πέλαγος είπε...

@mnk
Το λινκ είναι:
http://bostopel.blogspot.com/2008/12/blog-post_2753.html

Οι διαπίστωση που κάνεις σχετικά με τον Διαφωτισμό είναι πολύ σημαντική. Σκοπεύω στο άμεσο μέλλον να προσπαθήσω να εμβαθύνω κατά το δυνατόν μια τέτοια συζήτηση.
Όπως διαπιστώνεις η ίδρυση των τραπεζών ανάγεται στους Ναϊτες. Επειδή όμως οι γνώσεις που έχουν κυριαρχήσει γύρω από αυτή την θεματολογία είναι από χρονική σκοπιά αποσμασματικές, χρειάζεται νομίζω μια αποκατάσταση της ιστορικής ροής. Υπάρχει αρκετό υλικό, που χρειάζεται όμως επεξεργασία.

Ανώνυμος είπε...

Το έχω διαβάσει αυτό το άρθρο, νόμιζα πως αναφέρεσαι σε κάποιο που μου είχε διαφύγει. :)

Το θέμα είναι:
από που προέκυψαν οι γνώσεις των Ναϊτών, που τους ώθησαν στην ίδρυση τραπεζών, κι από πόσο παλιά προέρχονται αυτές, με τι κεφάλαιο ξεκίνησαν, πως εκ του μηδενός ξαφνικά γιγαντώθηκαν;

Υπάρχουν στοιχεία γι΄αυτές τις απορίες;

Μποτίλια στο πέλαγος είπε...

@mnk

Δεν είμαι σε θέση να απαντήσω στο θέμα που θέτεις ολοκληρωμένα. Αυτό όμως με απασχολεί προς στιγμήν συγκεκριμένα, γιατί αποτελεί τη συνέχεια αυτής της ανάρτησης και σκοπεύω να κάνω αναφορά στο άμεσο μέλλον. Θα προηγηθεί όμως μια αναφορά στους Νεότουρκους καθώς και η συνέχιση του οικολογικού θέματος, λόγω επικαιρότητος, αλλά και γιατί χρειάζομαι καποιο χρόνο για να επεξεργαστώ τη βιβλιογραφία που έχω παραθέσει.
Το πρόβλημα είναι, ότι τα περισσότερα βιβλία που αναφέρονται στους Ναίτες ασχολούνται κύρια με το μυϊτικό ζήτημα. Έπεσε κάποτε στα χέρια μου η πρώτη ολοκληρωμένη μελέτη για το θέμα (αυτά τα βιβλία δεν δίνονται πια από τις βιβλιοθήκες) που εκδόθηκε περίπου το 1780. Αυτό το βιβλίο, όπως ήταν φυσικό, δημιούργησε σχολή και αποτέλεσε όχι μόνο βάση, αλλά καθόρισε και την οπτική όσων ακολούθησαν. Γι αυτό πιστεύω ότι η παρακολούθηση της συνολίκής ιστορικής εξέλιξης από την αρχαιότητα, μπορεί να οδηγήσει σε νέους δρόμους.
Το πιθανότερο είναι ότι χρυσός που δημιούργησαν οι Ναΐτες τις τράπεζες, να προέρχεται από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Σταυροφόρους το 1204. Αυτή η πληροφορία χρειάζεται όμως περεταίρω επιβεβαίωση.
Αναμφίβολα το βιβλίο του Ράνσιμαν είναι το πρώτο που πρέπει να μελετηθεί.

Ανώνυμος είπε...

Είχα την εντύπωση πως το παιχνίδι με τα τραπεζογραμμάτια ξεκίνησε γύρω στο 1100, δηλαδή περίπου έναν αιώνα πριν το 1204. Μπορεί και να κάνω λάθος, οι γνώσεις μου στο θέμα είναι τελείως αποσπασματικές.

Ποιο βιβλίο του Ράνσιμαν εννοείς;
Την "ιστορία των σταυροφοριών";

Μ΄αρέσουν τα θέματα που καταπιάνεσαι, αλλά και ο τρόπος που τα διαπραγματεύεσαι.
Είναι όλα καυτές πατάτες, που οι πραγματιστές προτιμούν να τ΄αγνοούν, σαν να μην υπάρχουν, ενώ οι περισσότεροι, που ασχολούνται μ΄αυτά, τα παραγεμίζουν με μύθους, ιστορίες για αγρίους και παραπληροφόρηση!

Μποτίλια στο πέλαγος είπε...

@mnk
Σε ευχαριστώ για την έκφραση εκτίμησης. Αν πρόσεξες, από τότε που την πρωτοέκφρασες, μαρσάρω, γιατί και οι παλιοί χρειαζόμαστε ενθάρρυνση (χρειάστηκα ερκετό χρόνο σ' αυτό το μπλογκ για να πάρω τον εαυτό μου κάπως στα σοβαρά).
Το θέμα των τραπεζογραμματίων είναι πράγματι πολύπλοκο. Η πιστοποίηση του cash (ο όρος προέρχεται από τα Κινέζικα μεταλλικά νομίσματα) γινόταν απάνω σε επιταγές από δέρμα ελάφου στην Κίνα, πολύ παλαιότερα.
Το βιβλίο του Ράνσιμαν είναι αυτό που αναφέρεις.
Η διαφύλαξη και η καλλιέργεια της γνώσης γίνεται και σήμερα, όπως στην πτωτόγονη εποχή, από σαμάνους. Μόνο που σήμερα φέρουν κάποιους ακαδημαϊκούς τίτλους. Αλλά όπως ισχυρίστηκε ο Γκούρτζιεφ "η γνώση είναι πεπερασμένη" και δεν μπορούν να την μοιράζονται με τον καθένα. Κατά τα άλλα υπάρχει "δωρεάν παιδεία", τουτέστιν τζάμπα αποβλάκωση.

Ανώνυμος είπε...

Όταν μαρσάρεις, είμαστε πολλοί αυτοί που χαιρόμαστε. :)

Ώστε απ΄την Κίνα, ε;
Κοίτα κάτι πράματα!
Αυτή είναι δηλαδή η παλιώτερη αναφορά επιταγών, απ΄ ο,τι ξέρεις.
Από πότε να είναι αυτό;
Έχεις ιδέα;

Αυτός ο Γκουρτζίεφ, δεν μπορώ να καταλήξω σε συμπέρασμα, τι ακριβώς υπηρετούσε και τι ακριβώς αναπαρήγαγε.

Βλέπεις, έχω πολλά αναπάντητα ερωτήματα κι εσύ πολλές γνώσεις (που τις μοιράζεις δωρεάν).
Προσπαθώ, λοιπόν, να σ΄εκμεταλλευτώ. :)

Μποτίλια στο πέλαγος είπε...

@mnk
Σου ζητάω συγγνώμη που απαντάω με καθυστέρηση.
Στο θέμα της δημιουργίας του χρήματος σκοπεύω να αναφερθώ στη συνέχιση του θέματος και θα ήθελα να επιβεβαιώσω πρώτα κάποιες πληροφορίες που έχω. Έχει επικρατήσει η περεξήγηση, ότι οι κυριώτεροι θεσμοί ξεκίνησαν από τη δύση. Αυτό μάλλον δεν αληθεύει. Το κύριο ερώτημα - που είναι κατ' εμένα ανοικτό - αφορά την ίδια την αφετηρία των δυνάμεων που κυριάρχησαν στην πορεία στη Δύση.
Δηλώνω ειλικρινή άγνοια, αν και κάποια πράγματα αρχίζω να τα υποπτεύομαι.
Όσο προσπαθούμε να γνωρίσουμε κάτι καινούριο, τόσο πιο πολύ διαπιστώνουμε τις διαστάσεις της άγνοιάς μας. Το μόνο που διαθέτω είναι μια μικρή, αλλά οργανωμένη βιβλιοθήκη, η περιέργεια να ανοίγω κάποια θέματα και η αφέλειά μου.
Η μεγαλύτερη δυσκολία είναι, ότι πάρα πολλά από αυτά που γράφτηκαν, αποσκοπούν στον αποπροσανατολισμό. Όσο αφορά την ίδια την έρευνα, είναι ίσως καλύτερα να γνωρίζουμε αφετηριακά λιγότερα παρά περισσότερα. Οι ειδικοί είναι ίσως περισσότερο βεβαρυμένοι από εμάς που είμαστε σαλτιμπάγκοι της έρευνας. Εάν πιστέψουμε ότι είμαστε ενημερωμένοι, ίσως υπάρχει κίνδυνος να αναπαράγουμε αθέλητα και άκριτα παρανοήσεις. Πιστεύω περισσότερο στον συλλογικό διανοούμενο και στη χαρά της πνευματικής συντροφιάς. Αυτή την αναζήτηση ικανοποιεί διαφορετικά από πριν η επικοινωνία στο διαδίκτυο.
Επειδή προσπαθώ να παρέμβω πρακτικά, προσπαθώ να ντύνω τις απόψεις μου με ένα μανδύα (ανύπαρκτης) πολυγνωσίας. Θέλω να ελπίζω όμως ότι δεν ξιπάζομαι, γιατί οι λόγοι είναι πρακτικοί. Αν αποσκοπούμε να φτάσουμε σε κάποια επίγνωση, θα ήταν προτιμώτερο και αποδωτικότερο να τονίζουμε την άγνοιά μας και το πόσο έντεχνα μας έχουν αποκόψει από την πραγματική γνώση. Η γνώση έχει πράγματι απελευθερωτικό χαρακτήρα. Τα ψυχία επίγνωσης στα οποία έφτασα, παρόλο που κατά περιόδους ασχολήθηκα με το διάβασμα, δεν αποκτήθηκαν από βιβλία, αλλά από το ξύλο που έφαγα στην καμπούρα μου. Ίσως η χειρότερη μορφή άγνοιας είναι να νομίζει κάποιος ότι γνωρίζει αρκετά. Η μικρή ενασχόλιση μου με αυτά τα θέματα με έφερε κοντά σε αξιόλογους φίλους και φίλες. Αυτή η σχέση αποτελεί για μένα μια νέα επίγνωση καρδιάς και τη θεωρώ σημαντική. Αυτό που μου δίνει χαρά, είναι ο τρόπος που η σχέση αυτή ενισχύεται μεταξύ πολλών ανθρώπων και όχι μόνο με μένα.

Στο θέμα του Γκουρτζίεφ είμαι και γω πολύ μπερδεμένος. Αυτά που γράφονται γι αυτόν επιχειρούν τις περισσότερες φορές να τον φέρουν κοντά στον πνευματικό χώρο της Μπλαβάτσκι. Στην πορεία συνήθησα όμως να τα βλέπω όλα με επιφύλαξη. Από τα βιβλία του Γκουρτζίεφ δεν μπόρεσα να βγάλω άκρη. Προφανώς ο πυρήνας της διδασκαλίας του πρέπει να ήταν προφορικός. Το ερώτημα είναι τελικά, που διαφέρει ένας μύστης από ένα αποκρυφιστή; Τι θέτει σε κίνηση στον μυούμενο ο ένας και τι ο άλλος; Δεν θέλω να δηλώσω πλήρη έγνοια στο θέμα, αλλά απέχω πολύ από να μπορώ να απαντήσω το ερώτημα με ακρίβεια. Σε αυτή τη φάση είναι σημαντικότερο ίσως να θέτουμε ερωτήματα, από το να μπορούμε να τα απαντάμε. Ζητώ συγγνώμη εάν στις αναρτήσεις μελλοντικά ακολουθήσω πάλι ένα ύφος που αφήνει να διαφαίνονται άλλα. Δυστυχώς εθιστήκαμε να επιζητάμε βεβαιότητες. Ωραία ενδύματα. Η αλήθεια όμως είναι γυμνή. Και μας σοκάρει. Η συνάντηση με την αλήθεια προϋποθέτει εξαγνισμό. Μια τακτική καθαρμών πριν την μύηση, που την έχουμε ξεχάσει. Οι καθαρμοί δεν αφορούν πάντοτε αποχή από κάποια πράγματα. Συχνά είναι δοκιμασίες.