ΠΕΛΑΓΟΦΥΑΛΟΣ VS ΜΑΡΞ

Φωτογραφία του Καρόλου Μαρξ προ 250 ετών

Φωτογραφία του Πελαγοφύαλου προ 25 ετών πλησίον παραστάσεως του Παντοκράτορος, φιλοτεχνηθείσης παρ' αυτού

Ως έχων την αμετροέπεια να αναρτήσω φωτογραφία μου δίπλα σε αυτήν του Λένιν ( http://bostopel.blogspot.com/2011/06/blog-post.html ) πράττω το ίδιο και με αυτήν του Μαρξ. Προειδοποιώ όσους ενοχλούνται από τέτοιου είδους ξιπασμούς, ότι το κακό πρόκειται να τριτώσει προσεχώς με φωτογραφία του Τζων Λέννον.

Προ δυο εβδομάδων περίπου σχολίασα σε κάποια ανάρτηση του Antinews.gr με θέμα τον Μαρξ, τον Παπαδήμο και τους τεχνοκράτες ( http://www.antinews.gr/2011/11/20/134449/ ). Συρραφή των εκεί σχολίων μου αναρτώ και εδώ για λόγους συστηματοποιήσεως:


"Το 1948 δήλωσε ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ότι “θα πρέπει να επιλέξουμε εάν θα παραμείνουμε μαρξιστές ή επαναστάτες”.

Ο Μαρξισμός ως θεωρία έχει καθολικό χαρακτήρα, υπό την έννοια ότι επιχειρεί να δώσει ερμηνείες και να προτείνει διεξόδους στα βασικά προβλήματα της ανθρωπότητος στο στάδιο της εποχής που αυτός έζησε και ορθώς χαρακτηρίστηκε ως στάδιο της κεφαλαιοκρατικής ανάπτυξης. Μια θεωρία, η οποία προβάλει αίτημα καθολικότητος, οφείλει να διαμορφώσει ένα δικό της αναλυτικό όργανο. Για να έχει καθολικό χαρακτήρα αυτή, οφείλει να επιχειρήσει την ανατροπή των προηγούμενων καθολικών θεωριών, αλλιώς αποτελεί απλή προέκταση ή εξειδίκευση κάποιας των προηγούμενων. Αυτό συνεπάγεται εκπόνηση και εφαρμογή νέου αναλυτικού οργάνου.
Ως εκ τούτου, η έδραση μιας νέας καθολικού χαρακτήρος θεωρίας βρίσκεται στην φιλοσοφία – και δη στην οντολογία – και όχι στην επιστήμη. Από πλευράς δεοντολογίας λοιπόν, ορθώς χαρακτήρισε ο Μαρξ το όργανό του ως “διαλεκτικό υλισμό”, ως καθαρά εδραζόμενο στην φιλοσοφία και συνακολούθως ανέπτυξε τον “επιστημονικό σοσιαλισμό”, επιχειρώντας (τουλάχιστον τύποις) να αναπτύξει και να προσαρμόσει τα επιστημονικά επιτεύγματα της εποχής του στην κατεύθυνση μιας οικονομικής και πολιτικής θεωρίας.
Αντιστοίχως εφορμά ο Μαρξ στην οικοδόμηση της θεωρίας του με μια διδακτορική διατριβή με θέμα “Η Διαφορά της Δημοκρίτειας από την Επικούρεια Φιλοσοφία”, προσπαθώντας να αντλήσει και να επεξεργαστεί υλικό από την βάση της γνώσεως, την οποία συνιστά ο Ελληνικός Λόγος. Δεν είναι τυχαίο επίσης, ότι τις πρώτες του επαφές στο Βερολίνο συμμετέχει ενεργά στον κύκλο των “Νεοχεγκελιανών”, οι οποίοι διαμορφώνουν μεν πολιτική προβληματική, ασχολούνται όμως σε βάθος με την φιλοσοφία.
Κατά συνέπεια, πριν αποτιμήσουμε την επιστημονική πλευρά στην θεωρία του Μαρξ (ή ορθότερα των Μαρξ / Ένγκελς) οφείλουμε να ασχοληθούμε σοβαρά με το φιλοσοφικό του οικοδόμημα.
Βεβαίως, μπορεί να ισχυριστεί κάποιος, ότι ο Μαρξ απόφυγε να διαμορφώσει αμιγή ιστορικά πονήματα (όπως πχ. ο Λένιν με το “Μαρξισμός και Εμπειριοκριτικισμός). Εκκινώντας αυτός από την αρχή ότι “Ζητούμενο είναι να αλλάξουμε τον κόσμο και όχι να τον ερμηνεύσουμε”, προσπάθησε να διαχύσει τις φιλοσοφικές του αρχές μέσα στο γενικότερο έργο του. Εξαίρεση αποτελεί “Ο Λουδοβίκος Φόυερμπαχ και το Τέλος της Γερμανικής Φιλοσοφίας”, με το οποίο θα διαφοροποιηθεί ριζικά έναντι των λοιπών Νεοχεγκελιανών στην βάση μιας υλιστικής θεωρήσεως.
Η χαρακτηριστική διαπίστωσή του, ότι “ο Χέγγελ έστησε την διαλεκτική με το κεφάλι προς τα κάτω “, αποτελεί προσπάθεια απορρίψεως της Χεγγελιανής μεταφυσικής (η οποία είναι για τον γράφοντα και γελοία και αποτελεί πηγή του ναζισμού).
Η αρχή της διαλεκτικής ανάγεται ως γνωστόν στον Σωκράτη και τα Πλατωνικά συγγράμματα. Θα περίμενε κανείς, ότι η αρχή “θέση-αντίθεση-σύνθεση” συνιστά μια τριαδική αρχή στα πλαίσια της μαρξιστικής οντολογίας. Αντιθέτως όμως ο Μαρξ είναι βαθύτατα δυαρχικός και Μανιχαϊστής. Τα συμπεράσματά του στηρίζονται στην αρχή “άσπρο-μαύρο”. Καλό και κακό, συμφέροντα των αστών και συμφέροντα της εργατικής τάξης, αντίθεση του παλαιού με το νέο κλπ. Δεν είναι τυχαίο ότι όλη οντολογία του Μαρξισμού είναι κολλημένη στην λεγόμενη “πάλη των αντιθέτων”, τις “κοινωνικές και ταξικές αντιθέσεις” και την πάλη των τάξεων. Ακόμη και ο στόχος του σοσιαλισμού ως επιδιωκόμενη “σύνθεση” λειτουργεί υπέρ του ενός: Της “δικτατορίας του προλεταριάτου”. Τα περί “μαρασμού του κράτους” αποτελούν απώτερο στόχο, τα οποία μετέτρεψε και σε λατομείο ανθρώπινων ψυχών στην συνέχεια ο Στάλιν, με τον λεγόμενο “μηχανιστικό υλισμό”, όπως του αποδώθηκε, με τον ισχυρισμό ότι “πρώτα αλλάζει η οικονομική βάση τους συστήματος και μετά δημιουργείται η σοσιαλιστική συνείδηση” (ιδέ και “Προβλήματα της Οικοδόμησης του Σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ).


Που στηρίζεται η “επιστημονικότητα” της Μαρξιστικής θεωρίας;
- Στο πρόσχημα, ότι αυτή έχει υλιστικό χαρακτήρα και ότι όλα τα άλλα συνιστούν μεταφυσική, δηλαδή αντιεπιστημονικά μπαρμπούτσαλα; Τότε πού μένουν τα συμπεράσματα της σύγχρονης θεωρητικής φυσικής, πέραν ότι από την φύση της μια τέτοια οπτική συνιστά ανερμάτιστη αφέλεια;
- Στην μελέτη της προηγηθείσης χρονικώς του Μαρξ της αγγλικής οικονομικής θεωρίας (Ρικάρντο κλπ.); Τότε πρόκειται για οικονομική και όχι καθολική θεωρία.
- Στις μελέτες εκείνων των προϋποθέσεων, οι οποίες οδηγούν στα συμπεράσματα, τα οποία εκτίθενται συμπυκνωμένα στο “Μισθός, Τιμή και Κέρδος” σχετικά με την “πρωταρχική συσσώρευση”, την εξέλιξη των μέσων παραγωγής και τα δεδομένων ιδιοκτησίας τους, καθώς και την δημιουργία “υπερπροϊόντος”; Εδώ θα συμφωνήσω, ότι το ζήτημα υπέχει κάποιας σοβαρότητος.
Αυτά πραγματεύθηκε ο Ένγκελς (ο οποίος συμπλήρωνε με έμφαση την θεωρητική δουλειά του Μαρξ – Ας αναφερθεί και η συμβολή του στην φιλοσοφία με το “Antidüring”) κυρίως στο “Καταγωγή της Οικογένειας της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους”.
Στην ουσία ο Μαρξ τον όρο “επιστημονικός σοσιαλισμός” επιχείρησε να καθιερώσει σε αντίθεση με αυτό που ο ίδιος όρισε ως “ουτοπικό σοσιαλισμό”. Εκμεταλλευόμενος το δέος της ανερχόμενης επιστημονικής έρευνας, προσπάθησε να προσδώσει τελεολογικό χαρακτήρα στην θεωρία του, προσόν το οποίον διέθεταν μόνο οι θρησκείες – τις οποίες ο Μαρξ θεωρητικώς αντιπάλευε – επικαλούμενες το Θείον κατά βούληση, η κάθε μια για τον εαυτό της.
Η “Καταγωγή της Οικογένειας” είναι ένα έργο τελικά, νομίζω, αρκετά ξεπερασμένο από επιστημονικής πλευράς. Αυτό το έργο στηρίχθηκε κυρίως στο “Μητρικό Δίκαιο” του Bachofen, ένα πόνημα, το οποίο δεν εκφράζεται διόλου κολακευτικά για τον Ελληνικό Πολιτισμό. Θα έλεγα, ότι ρέπει προς την υπεράσπιση της παλαιάς κοινωνίας των Μητέρων, με νοσταλγικό μεν, αλλά μονοσήμαντο τρόπο και εν τέλει στο “φυσικό δίκαιο” του καραμασόνου Ρουσώ. Αντιλήψεις, οι οποίες θα υποστηριχθούν κατά κόρον στην συνέχεια και από τον Μαρκούζε στο “Έρως και Πολιτισμός”, ο οποίος αρνείται τελικά την αξία του πολιτισμού και κατά προέκταση πάσα προσφορά της επιστήμης, δεδομένου ότι αυτή συμβάλει αποφασιστικά στην δημιουργία του.
Τα έργα, τα οποία μας διέθεσε στην συνέχεια η εθνολογία και η θρησκειολογία, όπως το “Αρχαία Κοινωνία” του Μόργκαν και κυρίως ο “Χρυσός Κλώνος” του Τζωρτζ Φρέυζερ, είναι πολύ αποκαλυπτικότερα και αντικειμενικότερα από το “Μητρικό Δίκαιο”.
Εδώ βεβαίως υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα:
Η επιστήμη της θρησκειολογίας ΔΕΝ ξεκαθαρίζει μέχρι σήμερα επαρκώς τα πράγματα. Όχι διότι λείπει το προς αξιολόγηση υλικό, το οποίο είναι πολύ παλαιό. Εάν ισχύει η δική μου υπόθεση, ότι η εξουσία βρίσκεται σε χείρες (κρυπτόμενων ιερατείων) τότε υφίσταται άμεση και προφανής περί αυτού σκοπιμότις.
Νομίζω, ότι οι οπαδοί του Μαρξισμού, θα πρέπει να ξεπεράσουν την αγκύλωση, την οποία επέφερε η επανειλημμένη προφανής αποτυχία της Μαρξιστικής θεωρίας, με την διάλυση και τον εκφυλισμό του υπάρχοντος σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Εδώ, για λόγους νοητικής συνέπειας και πολιτικής ειλικρίνειας, οφείλουμε να θέσουμε χωρίς περιστροφές και με όλες τις διαθέσεις διαλεύκανσης το ερώτημα:
Μήπως τελικά ο Μαρξισμός δεν ήταν τόσο “επιστημονικός” όσο ισχυριζόταν;
Πως εξηγούνται οι μόνιμες αποτυχίες στην πράξη, όσων ο Μαρξισμός θεωρούσε νομοτέλειες;
Με αυτά τα ερωτήματα δεν δηλώνω, ότι παύω να πιστεύω σε μια αυτοδιαχειριζόμενη κομμουνιστική κοινωνία στο μέλλον, ή σταματάω να αγωνίζομαι για την επίτευξή της. Όμως αυτή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί με τις μεθόδους και ούτε να έχει την μορφή, που προτείνει ο Μαρξισμός. Από δικτατορίες και από ανεκπλήρωτα κινήματα μπουχτίσαμε.


Στο επίπεδο της κοινωνικής αναλύσεως οφείλουμε να θέσουμε το ερώτημα:
Υφίσταται η πάλη των τάξεων; Είναι η κοινωνία διασπασμένη σε διαφορετικά, ανταγωνιστικά συμφέροντα; Έχει τελικά η ταξική πάλη τέτοιο χαρακτήρα, ώστε να καθιστά αναπόφευκτο – έστω μακροπρόθεσμα – την ανατροπή του συστήματος; Πως εκτιμούμε την δημιουργία της λεγόμενης “εργατικής αριστοκρατίας” και την πολιτική της “συνεργασίας των τάξεων”, γόνος της οποίας είναι η λεγόμενη “κοινωνική πολιτική” και το “κοινωνικό κράτος”;
Επί πλέον:
Πως εκτιμούμε το δεδομένο των οικονομικών κρίσεων; Αποτελούν αυτές ενδογενές – και κατά συνέπεια αναπόφευκτο – στοιχείο του συστήματος, το οποίον μέσω της διαδικασίας της λεγόμενης “συνεχούς εξαθλίωσης της εργατικής τάξης” οδηγεί στο αναπόφευκτο της ανατροπής του;
Πως συνδέεται η σύγχρονη “χρηματοπιστωτική κρίση” με την μαρξιστική θεωρία περί κρίσεων;
Ας μου επιτραπεί η παρατήρηση, ότι για να απαντηθούν τα ως άνω ερωτήματα, απαιτούνται περισσότερες πραγματείες, οι οποίες συν τοις άλλοις αφορούν περισσότερους τομείς (και πέραν της οικονομίας). Πάρα πολλά έργα όμως, τα οποία είναι και ιδιαίτερα χρήσιμα έχουν γραφεί ήδη σχετικώς και βρίσκονται στην διάθεση κάθε καλοθελητού να ερευνήσει σε βάθος.
Οπωσδήποτε, δεν τυγχάνω ειδικός επί παντός επιστητού. Πλην όμως, υποχρεούμαι ως κοινωνικός ακτιβιστής να κάνω χρήση τεκμηριωμένου λόγου με ουσιαστικά επιχειρήματα.
Θα προσπαθήσω λοιπόν να δώσω κάποια σύντομη απάντηση μόνο στον πυρήνα των ερωτημάτων που προηγούνται, συμφώνως προς τις εκτιμήσεις και θεωρήσεις μου:
Αναμφιβόλως οι κοινωνικές τάξεις αποτελούν πολύ απτό δεδομένο. Εκ των πραγμάτων επίσης υπάρχουν αντικρουόμενα οικονομικά συμφέροντα, τα οποία εν πολλοίς διέπονται από νόμους, τους οποίους με έξοχη μαεστρία εντοπίζει ο Μαρξ στα έργα του, όπως:
- Η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου και της παραγωγής
- Η μεταφορά αξίας με βάση την οργανική σύνθεση του κεφαλαίου
- Η πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους.
Όσο αφορά την οικονομική σκέψη του Μαρξ καθεαυτή, πρόκειται για μια φοβερά προικισμένη και ιδιοφυή διάνοια, μπροστά στην οποία οφείλουμε να υποκλιθούμε.
ΟΜΩΣ ΔΕΝ ΙΣΧΥΕΙ ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΠΟΥ ΑΥΤΟΣ ΣΥΝΑΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ:
Εξ όλων αυτών όμως ΔΕΝ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ ΤΟ (ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΟ) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΟΤΙ Η ΚΡΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΑΥΤΩΝ ΠΟΥ ΕΞΑΣΚΟΥΝ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ. Τουναντίον ισχύει ακριβώς το αντίστροφο: Δεν είναι η ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, αυτό που συνιστά ως αποτέλεσμα την κρατική εξουσία, αλλά Η ΚΡΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΘΟΡΙΖΕΙ ΜΕ ΥΠΟΥΛΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΓΕΙΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΕΧΕΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ.
Για να καταστεί κατανοητό αυτό το ζήτημα, απαιτείται πέραν το όποιων διακηρύξεων περί “ελαύθερου ανταγωνισμού”, παραμύθιασμα το οποίον ποτέ δεν υπήρξε, μελέτη της ιστορίας, ΤΗΝ ΟΠΟΙΑΝ Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΑΠΟΦΕΥΓΕΙ ΜΕ ΚΑΘΕ ΔΥΝΑΤΟ ΤΡΟΠΟ.
ΠΕΡΑΝ ΤΟΥ ΟΤΙ Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΔΙΑΘΕΤΕΙ ΠΑΝΤΕΛΩΣ ΘΕΩΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΠΕΡΙΟΡΙΖΕΙ ΤΙΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΛΕΓΟΜΕΝΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ.
Η πρωτόγονη κοινωνία, η βαρβαρότητα, η δουλοκτητική κοινωνία, η φεουδαρχική κοινωνία ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΜΗΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΡΞ. Παραγκωνίζονται της μελέτης όλα αυτά τα στάδια με τον γενικό αφορισμό “προκαπιταλιστικοί τρόποι παραγωγής”".