3. ΟΙ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΣΗ ΧΘΟΝΙΑΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ
Με την σύντομη αναφορά στην χθόνια λατρεία υπό την βλαστική της έκφανση, που έγινε στο πρώτο κεφάλαιο, προκύπτει ότι ένα από τα βασικά κίνητρά της, ιδιαίτερα κατά την πρωτόγονη και πρώιμη αρχαϊκή περίοδο, ήταν η εξασφάλιση τής καρποφορίας τής γης και κατά συνέπεια η εξασφάλιση τής αναγκαίας τροφής για την επιβίωση τής ομήγυρης που την ασπαζόταν. Πρόκειται για περιόδους, κατά τις οποίες, είτε δεν είχε ανακαλυφθεί ακόμη η καλλιέργεια, είτε τα παραγωγικά μέσα ήσαν ελάχιστα ανεπτυγμένα, με αποτέλεσμα αφ' ενός τα προϊόντα τής καλλιέργειας τής γης ήσαν περιορισμένα και αφ' ετέρου ο κίνδυνος από φυσικές καταστροφές των καλλιεργειών απειλούσε άμεσα την επιβίωση τής κοινότητος. Χαρακτηριστικά αναφέρει ο Umberto Ecco στο κεφάλαιο τού βιβλίου του “Ο Λαβύρινθος τής Νόησης” που αναφέρεται στον Θωμά Ακινάτη (Thomas von Aquin) και την στροφή προς την φιλοσοφία τού Αριστοτέλη στην Δύση, η οποία επενέργησε ένα ποιοτικό άλμα στην ανάπτυξη τής επιστήμης και τής τεχνολογίας, ότι το αλέτρι, που αξιοποιούσε τα αρόσιμα ζώα στην καλλιέργεια τής γης εφαρμόστηκε πρώτη φορά κατά τον 13ο αιώνα. Τότε ήταν και που το πέτρινο ή ξύλινο υνί αντικαταστάθηκε από το σιδερένιο στο όργωμα. Η προηγούμενη σκληρή εξάρτηση των ανθρώπων από τις φυσικές δυνάμεις κατά την διαδικασία τής εξασφάλισης τής τροφής, τούς είχε οδηγήσει στην πρακτική τού εξιλασμού, στην διαδικασία δηλαδή να προσπαθούν να αποκτήσουν την εύνοια αυτών που θεωρούσαν, ότι ήσαν τα πνεύματα που ρύθμιζαν την συμπεριφορά τής γαίας. Η πρακτική αυτή εξακολούθησε να εφαρμόζεται από γεωργικούς κυρίως πληθυσμούς και γεωργικά στρώματα μέχρι την ύστερη αρχαιότητα και την κλασσική περίοδο τής ανάπτυξης τού πολιτισμού στον ευρύτερο χώρο τής Μεσογείου, τής Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής, που χαρακτηρίζονταν από ένα σχετικά παρόμοιο βαθμό πολιτιστικής ανάπτυξης. Όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο, η πρακτική εφαρμογής βλαστικής λατρείας επικράτησε με κοινά χαρακτηριστικά ασχέτως των μεγάλων γεωγραφικών αποστάσεων σε όλους τούς χώρους που παρέμειναν μακράν τού πολιτισμού, οι οποία χαρακτηρίζονται από πρωτόγονες ή βαρβαρικές κοινωνίες (προσδιορισμοί, τούς οποίους οι “στρουκτουραλιστές” ανθρωπολόγοι και εθνολόγοι, όπως ο Claude Levi Strauss, στο έργο του “Η Άγρια Σκέψη” θεώρησαν αδόκιμους, στα πλαίσια μιας προσπάθειας να αναδείξουν τις αρετές τού πρωτογονισμού και τής αγριότητος. Το φαινόμενο αυτό όμως θα θα τεθεί επί τάσπητος στον τρίτο μέρος αυτής τής πραγματείας, που θα έχει ως θέμα την αμφισβήτηση τού σύγχρονου πολιτισμού από περισσότερους μεμονωμένους διανοητές, αλλά και συνασπισμένα κυκλώματα, τα οποία εξακολουθούν ακόμη και τώρα να επιχειρούν στη βάση μιας υποβαλλόμενης ενίσχυσης τής χθόνιας λατρείας, την “αποδόμηση” των ισχυόντων πολιτισμικών προτύπων).
Το πρώτο κατά συνέπεια καθοριστικής σημασίας κίνητρο για την τέλεση τής χθόνιας λατρείας ήταν η εξασφάλιση τής τροφής από μια ομήγυρη. Αυτή η πρακτική, που σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης είχε ως στόχο την επιβίωση τής κοινότητος μέσα σε αντίξοες συνθήκες, μετά την ανάπτυξη τής καλλιέργειας και των αντίστοιχων παραγωγικών μέσων άλλαξε στοχεύσεις, οι οποίες πλέον σφραγίζονται από ιδιοτέλεια. Η βλαστική λατρεία, η οποία τελούταν μέσω μαγικών πρακτικών κατά την αρχαία εποχή, προσέλαβε στην συνέχεια χαρακτήρα μαύρης μαγείας μετά την ανάπτυξη τού πολιτισμού, ο οποίος οδήγησε μέσω τής προόδου των τεχνικών μεθόδων από την οικογενειακή οργάνωση των γενών, στην εμφάνιση τής κώμης και στην συνέχεια στην συγκρότηση των πόλεων. Το κίνητρο των μαύρων τελετουργιών, που συνήθως, αλλά όχι πάντοτε, συνδέονται με τελετουργικά αίματος, αποσκοπώντας στην εναπόκτηση δύναμης σε βάρος των υπολοίπων. Τέτοιες πρακτικές αφορούν τόσο μεμονωμένα άτομα, που δρουν με γνώμονα το ατομικό συμφέρον, είτε από συνασπισμένα κυκλώματα, που δρουν εν κρυπτώ και αποτελούν ΤΗΝ ΒΑΣΗ τής εξουσίας.
Το κίνητρο τής εναπόκτησης δύναμης με υπερφυσικό τρόπο δεν εμφανίστηκε μόνον κατά την περίοδο τού “πολιτισμού”, αλλά εκδηλωνόταν με έμφαση και στις άγριες κοινωνίες. Μια συχνή πρακτική, που καταγράφηκε σχετικά με τις συνήθειες πρωτογόνων πληθυσμών, ήταν να τρώνε τα σώματα των αντιπάλων τους ή τα γεννητικά τους όργανα, όταν τούς σκότωναν στις συγκρούσεις, με στόχο να ενσωματώσουν την δύναμη που πίστευαν ότι αυτά περιείχαν. Οι ανθρωποφαγία, που συνάντησαν κάποιοι εξερευνητές και που συνέβαινε σε χώρους των “κυνηγών κεφαλών” είχε τελετουργικό μαγικό χαρακτήρα και ΔΕΝ αντιστοιχούσε στην ικανοποίηση διατροφικών αναγκών. Το φαινόμενο αυτό εξ άλλου έχει προσλάβει αρκετή δημοσιότητα στην τρέχουσα φάση, όταν η διαδικασίες σχετικά με το λεγόμενο “αδρενόχρωμα” αποκαλύφθηκαν δημόσια.
Πριν όμως γίνει αναφορά στην δεύτερο βασικό κίνητρο, που διέπει τις πρακτικές τής χθόνιας λατρείας, ας παραμείνουμε ακόμη στην προβληματική τής διατροφικής αλυσίδας, όπως αυτή καταγράφηκε από τον Ησίοδο στο έργο του “ΈΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΙ”, καθώς και στο “ΘΕΟΓΟΝΙΑ”, έργο στο οποίο αμφισβητείται η πατρότητα του από τον Ησίοδο και ανάγεται σε προηγούμενη από αυτόν περίοδο, δεδομένου ότι το περιεχόμενο αυτών των δύο βιβλίων απηχεί διαφορετικό και εν πολλοίς αντικρουόμενο θρησκειολογικό υλικό, παρότι και τα δυο έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς την λεγόμενη “χρυσή εποχή”, που είναι η εποχή “βασιλείας τού Κρόνου”.
Η παθητική εξάρτηση από την βλαστική δύναμη τής γης, η οποία ήταν δυνατόν να ενεργοποιηθεί μόνον μέσω των εξιλασμών των πνευμάτων που οι υποκείμενοι σε αυτήν πίστευαν ότι την εξουσιάζουν, είχε σαν συνέπεια την στασιμότητα αυτών των κοινωνικών σχηματισμών. Οι άνθρωποι, που ήσαν υποδουλωμένοι στις φυσικές δυνάμεις, δεν είχαν αντίληψη σχετικά με την πρόοδο, που η τάση χειραφέτησης από αυτήν την εξάρτηση θέτει σε κίνηση. Η αντίστοιχη αντίληψη για τον χρόνο που επικράτησε, ήταν τότε η αέναη επαναφορά τού ετήσιου κύκλου, που χαρακτηρίζεται από την έναρξη και την πάροδό του, όπως αυτές ρυθμίζονται από τις εποχές τού έτους. Αυτή η αντίληψη για τον χρόνο ήταν κυκλική και δεν περιείχε την έννοια τής εξέλιξης. Οι ισχυροί σε αυτούς τους σχηματισμούς ήσαν οι μάγοι που τις φυλής, που κατείχαν τις μεθόδους εξιλασμού των πνευμάτων και μπορούσαν να επικοινωνούν με αυτά. Αυτός ο τρόπος λατρείας ήταν εκστατικός. Τα τελετουργικά γινόντουσαν με την σύναξη τής ομήγυρης, όπου μέσα σε ατμόσφαιρα υποβολής, που προερχόταν από τον ήχο κρουστών, φωνασκίες και υμνωδίες, οι μάγοι χόρευαν στο μέσον τού συγκεντρωμένου πλήθους, μαζί με εκείνο, ή εκείνα τα μέλη της κοινότητος, που αναλόγως τον στόχο τής τελετουργίας αποτελούσαν τα θύματα προσφοράς στους θεούς, ή νοσούντες, στην θεραπεία των οποίων αποσκοπούσε η τελετουργία. Τόσο ο μάγος, όσο και αυτός που συμμετείχε άμεσα στο δρώμενο, περιέρχονταν σε με ιδιαίτερη κατάσταση, που χαρακτηρίζεται ως έκσταση. Τα τελετουργικά αντικείμενα των μάγων ήσαν η μάσκα και η κουδουνίστρα (σείστρο). Σύμφωνα με τον θρησκειολόγο Mircea Eliade η μάσκα λειτουργούσε ως επικάλυψη των μορφασμών τού προσώπου του κατά την διάρκεια τής έκστασης. Την κουδουνίστρα έσειε ο μάγος δίπλα στο κεφάλι αυτού που χειριζόταν, παράγοντας μια ειδική συχνότητα ύπνωσης, καθώς αυτό σωριαζόταν στα χέρια του. Οι κεραυνοί που συχνά παρίστανται στο χέρι τού Διός, αποδίδουν συμβολικά το σείστρο ως αρχαϊκή επιρροή.
Ο ετήσιος βλαστικός κύκλος είχε κυρίαρχο τον ενιαυτόν δαίμονα σύμβολο τού οποίου ήταν ο ενιαυτός όφις, όπως περιγράφει διεξοδικά στην μνημειώδη μελέτη τής τού 1912 η έξοχη αρχαιογνώστης Jane Ellen Haqrrison με τίτλο “Themis – A Staudy of the Social Origins of the Greek Religion“ (“Θεμις – Μελέτη Σχετικά με την Προέλευση τής Ελληνικής Θρησκείας”). Το φίδι ήταν το σημαντικότερο σύμβολο των χθόνιων θεοτήτων και εμφανίζεται πολλαπλά στα θρησκευτικά δεδομένα τής αρχαίας εποχής. Χαρακτηριστική είναι η παράσταση τής “Γιγαντομαχίας” στο αέτομα τού ναού τής Περγάμου, που εκτίθεται στο ομώνυμο μουσείο τού Βερολινου. Σε αυτό το ανάγλυφο παρίστανται οι χθόνιες δυνάμεις ως ανθρωπόμορφες οντότητες, που έχουν από την μέση και κάτω σώμα όφεως να παλεύουν εναντίον των ουρανίων θεοτήτων, που παρίστανται με φτερά.
Ανάλογες είναι και οι μυθολογικές παραστάσεις χθόνιων ηρώων, που έχουν στο κάτω μέρος σώμα φιδιού, όπως ο Εριχθόνιος και ο Κάδμος.
Κατά την “μακαριότητα” τής “Χρυσής Εποχής”, όταν οι άνιθρωποι αποκόμιζαν την διατροφή τους από την φύση χωρίς εργασία περιγράφει ο Ησίοδος στο “Έργα και Ημέρα” ως εξής:
“...Αρχικά οι Αθάνατοι που ζουν στα Ολύμπια δώματα δημιούργησαν το γένος ενάθρων ανθρώπων (ανθρώπων που μπορούσαν να μιλούν, σε αντίθεση με άγριους που επικοινωνούσαν με άναρθρες κραυγές). Αυτοί έζησαν την εποχή που βασίλευσε στον ουρανό Κρόνος και διήγαν τον βίον ως θεοί, χωρίς φροντίδες, πόνους και βάσανα. Μένοντας πάντα νέοι χαιρόντουσαν στα συμπόσια τούς αυτοφυείς καρπούς που πλουσιοπάροχα δώριζε η γη, απολάμβαναν τα πλούσια δώρα ήρεμοι και ειρηνικοί”.
Η στασιμότητα που χαρακτήρισε την περίοδο τής χθόνιας βλαστικής λατρείας, εμπότισε τις αντιλήψεις με την αντίληψη διαρκούς ειρήνης, χωρίς να υφίσταται εξέλιξη. Αυτή όμως η ειρηνική μακαριότητα δεν έπαυε να στηρίζεται σε τελετουργικά αίματος. Η κατάργηση αυτής τής πρακτικής και νοοτροπίας είχε ως προϋπόθεση την ωρίμανση τής σκέψης και των ανθρώπινων διαθέσεων προς την κατεύθυνση τής χειραφέτησής τους από την παθητική εξάρτηση απέναντι στην βλαστική γονιμότητα τής γαίας και των δυνάμεων, που στα πλαίσια τής χθόνιας λατρείας εξασκούσαν έλεγχο επ' αυτής. Αυτή η τάση οδήγησε στην εξεύρεση και εφαρμογή τής καλλιέργειας και στις μεθόδους συντήρησης τροφίμων, για τις φάση που δεν ήταν δυνατή η παραγωγή τους. Αυτή ήταν και η ουσία του Προμηθεϊκού πνεύματος, που σύμφωνα με τον μύθο ο Προμηθέας έκλεψε την φωτιά από τούς χθόνιους θεούς, τούς Τιτάνες, και την πρόσφερε στους ανθρώπους για να μπορέσουν αυτοί να ανεξαρτητοποιηθούν. Ο όρος “μήτις” σημαίνει την ευφυία, την παραγωγική και δημιουργική σκέψη, την σύνεση, την σοφία και την εφευρετικότητα. Προμηθέας σημαίνει αυτόν που προνοεί. Η καλλιέργεια, η συντήρηση και η αποθήκευση καρπών συνεπάγεται μια σειρά προνοητικών μέτρων, μέσω τής οποίων επιτυγχάνεται η παραγωγή και η συντήρησή τους, όπως είναι η συλλογή και η διατήρηση σπόρων, το όργωμα τής γης, η σπορά, το πότισμα μετά από συλλογή ύδατος σε φάσεις ξηρασίας, η περίφραξη των καρποφόρων φυτών ώστε να ματαιωθεί η προσέγγισή τους σε ζώα που μπορεί να τα βλάψουν, ο θερισμός, η επεξεργασία των καρπών σε σκευάσματα που διατηρούνται κλπ. Πρόκειται για την ανάπτυξη αρκετά πολύπλοκων διαδικασιών βήμα προς βήμα στην πορεία τού χρόνου, που απαιτούν, παρατήρηση, πειραματισμούς, εφευρετικοτητα, μεθοδικότητα, οργάνωση στοιχειωδών υποδομών κλπ., που επιτυγχάνονται θέτοντας εγκαίρως σε δράση το παραγωγικό και δημιουργικό πνεύμα.
Αυτή η διαδικασία χειραφέτησης φέρνει εκ των πραγμάτων αυτούς που την προωθούν σε ρήξη με το προηγούμενο κατεστημένο. Χωρίς να υπεισέλθω, τουλάχιστον προς ώρας, στην προβληματική, κατά πόσο από τα τελετουργικά αίματος υπάρχει περίπτωση να αντλούν ωφέλη εξωανθρώπινα υποκείμενα δαιμονικής υφής, που βρίσκονται πέραν των συμβατικών ανθρώπινων αντιληπτικών ικανοτήτων, ακολουθώντας την οδό προσέγγισης τού φαινομένου με τον τρόπο που επέλεξα στο προηγούμενο κεφάλαιο, τουτέστιν τής διαμόρφωσης αυτών των αναφορών σε αυστηρά ορθολογικά πλαίσια, θα παραμείνω αποκλειστικά, όσο αφορά την σύνθεση των δυνάμεων, με τις οποίες ήλθε σε ρήξη το Προμηθεϊκό πνεύμα, στον ανθρώπινο παράγοντα, τουτέστιν στους μάγους τελετουργούς, που έπειθαν ότι χειρίζονται τις χθόνιες δυνάμεις, επιτυγχάνοντας μέσω εξιλασμού την αρρωγή τους καθώς και στην γενικότερη κοινωνική επιρροή, που εξασκούσαν αυτοί οι άνθρωποι.
Για να κατανοηθεί καλύτερα η ουσία της σύγκρουσης τού Προμηθεϊκού πνεύματος με τούς Τιτάνες, αφού ετυμολογήθηκε προηγουμένως ο όρος “Προμηθεύς” είναι αναγκαίον να ετυμολογηθεί και ο όρος “Τιτάν”. Τίτανος στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει λευκόν χρώμα, γύψος, άσβεστος, κονίαμα μαρμάρου.
Μοιάζει να είναι πολύ πιθανό, επειδή το αρχαίο θέατρο προήλθε από τελετουργικά δρώμενα τής λατρείας τού Διονύσου, οι μάσκες που χρησιμοποιούνταν σε αυτό να είχαν ανάλογη προέλευση. Πλην όμως η εθνολογία έχει δείξει, ότι συχνά οι τελετουργούντες μάγοι αντί να φορούν μάσκες, πολύ συχνά έβαφαν τα πρόσωπά τους με άσπρο χρώμα. Υπάρχει πληθώρα αντίστοιχων φωτογραφιών που απεικονίζουν αυτήν την πρακτική από πολλά μέρη που βρίσκονται σε μεγάλη γεωγραφική απόσταση μεταξύ τους, στα οποία φθάνει ο απόηχος κοινωνιών αγρίων μέχρι την σύγχρονη εποχή, όπως η Μαδαγασκάρη, το Βόρνεο, περιοχές τής Αφρικής και κάποια μέρη στις Ινδίες. Η επιλογή τού λευκού χρώματος πρέπει να ανάγεται στα ψυχολογικά συναισθήματα που αυτό υποβάλλει, σαν να πρόκειται για κάτι απόκοσμο, δεδομένου ότι και τα φαντάσματα παρίστανται συνήθως ως λευκές οπτασίες. Ακόμη και το όνομα “Λευκή Θεά” ή “Λευκοθέα” τής Μεγάλης Μητέρας, ως θεότητος που κυριάρχησε κατά την περίοδο τής μητριαρχίας, όπως και το όνομα Άλβιν, Αλίκη και Άλπεις, που σημαίνει λευκός, προερχόμενο προφανώς από το λευκό χρώμα τού άλατος, μη εξαιρουμένου και τού ονόματος “Γηραιά Αλβιών” που αποδίδεται στην Αγγλία ως καλυμμένο κέντρο τού παγανισμού στην Ευρώπη, ανάγουν στο φαινόμενο τής επικάλυψης τού προσώπου των τελετουργούντων μάγων με τίτανο. Η σύγκρουση κατά συνέπεια τού Προμηθεϊκού πνεύματος εναντίον των Τιτάνων, εκφράζει σε κοινωνικό επίπεδο την ρήξη των νεωτεριστών που επενέργησαν την χειραφέτηση από την υποδούλωση στις πρακτικές τής χθόνιας λατρείας ενάντια στις κατεστημένες γκρούπες των μάγων και αυτών που ήσαν σε αυτούς προσκολλημένοι. Σε αυτήν την διαδικασία ενέχονται βασικές ψυχολογικού τύπου παρορμήσεις που διέπουν τα στρατόπαιδα αυτής τής σύγκρουσης. Το ιερατικό κατεστημένο στην αρχαιότητα κατείχε και την κοσμική εξουσία, καθόσον ο αρχιερέας ήταν ταυτοχρόνως και ο κοσμικός άρχων. Κατάλοιπο αυτής τής παραδόσεως ήταν και η θεοποίηση των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, αν και αυτό το τέχνασμα είχε εν τέλει προοδευτική αφετηρία κοινωνικής χειραφέτησης, δεδομένου ότι οι Καίσαρες περιόρισαν την απάνθρωπη πρακτική των δουλεμπόρων τής συγκλήτου, οπότε γι αυτό τον λόγο η θεοποίησή τους έγινε με θέρμη αποδεκτή από την μάζα των πολιτών.
Σε κάθε κοινωνικό σχηματισμό υπάρχουν άνθρωποι, η ψυχοσύνθεση των οποίων είναι νεωτεριστική και έρχεται σε ρήξη με παρωχημένα κακώς κείμενα δεδομένα και θεσμούς, απαιτώντας και προωθώντας είτε την εκ νέου προσαρμογή τους, είτε αναλόγως των καταστάσεων την πλήρη ανατροπή τους. Όπως υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι είναι προσκολλημένοι σε ένα παρελθόν, το οποίον αποτελεί τροχοπέδη για δημιουργικές εξελίξεις, είτε διότι αποσκοπούν στην διατήρηση ιδίων προνομίων, είτε διότι είναι άτολμοι και οκνηροί, αποφεύγοντας την διακινδύνευση που συνεπάγεται η όποια αναζήτηση. Πέραν αυτού, αιτίες προσκόλλησης και εμμονής στο σάπιο μπορεί να είναι επίσης η χειραγώγηση, ο φανατισμός, τα ψυχικά σύνδρομα και οι επιδράσεις τής κοινωνικής μηχανικής. Επί πλέον, ούτε οι τάσεις προοδευτισμού, ούτε οι τάσεις συντηρητισμού μπορούν να αποτελούν καθεαυτές πανάκεια και να είναι θεμιτές, αλλά κρίνονται εκάστοτε από τον επιδιωκόμενο στόχο. Εάν δηλαδή η ανατροπή, ή η προάσπιση ενός δεδομένου αφορά κάτι που έχει αξία και ωφελεί το σύνολο. Πλην όμως, στην περίπτωση τής σύγκρουσης μεταξύ τού ΠρομηθεΙκού πνεύματος και των Τιτάνων, η εμμονή στην χθόνια λατρεία και τα τελετουργικά αίματος ήταν η εύκολη λύση, που στηριζόταν στην λογική “ο θάνατός σου η ζωή μου”, ή πιο συγκεκριμένα η τελετουργική θανάτωση τού θύματος ήταν αυτή που καλείτο να εξασφαλίσει την φυσική επιβίωση τής ομάδος. Αυτή η πρακτική και νοοτροπία χαρακτηριζόταν από αδράνεια, υποταγή και καιροσκοπισμό, που εκμηδένιζαν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, εφόσον ο καθείς αποδεχόταν να γίνει το παιδί του ανθρωποθυσία στο κάθε είδους Μολώχ. Και η υποβολή τού ιερατείου στην ανθρωπομάζα, ότι αυτό ήταν κάτι ανυπέρβλητο, που επέβαλε η θέληση των θεών στους ανθρώπους, χωρίς να υπάρχει διέξοδος διαφυγής, ήταν αυτό ακριβώς που ανέτρεψε το Προμηθεϊκό πνεύμα στην πράξη με ρηξικέλευθες μεθόδους καλλιέργειας και που κωδικοποίησε ιδεολογικά σε θρησκευτική βάση μέσα σε κοινωνίες που κυριαρχούσε ο αναλφαβητισμός με την συμβολική εκφραστικότητα τού μύθου. Τα τέρατα τής αρχαίας εποχής ήσαν τα χθόνια ιερατικά κατεστημένα των Τιτάνων τού Κρόνου και οι Ήρωες, που τα αντιμάχοντο και ως ένα βαθμό τα ανέτρεψαν, ήσαν οι θιασώτες τού Προμηθεϊκού πνεύματος.
Ιδιαίτερα προσκολλημένες στην χθόνια λατρεία ήσαν οι υπανάπτυκτες αγροτικές μάζες. Η εμμονή στο STATUS QUO, όπως και στατική αντίληψη τού κυκλικού χρόνου στα πλαίσια τής αέναης επανάληψης τού ετήσιου κύκλου, χωρίς προοπτική εξέλιξης και διαφυγής, είχε οδηγήσει σε μια σαθρή αντίληψη περί ειρήνης, στην οποίαν εμμένει ο Ησίοδος. Ο FRANCOIS CHATELET στο βιβλίο “Η Γέννεση τής Ιστορίας – Η Διαμόρφωση τής Σκέψης στην Αρχαία Ελλάδα” εξηγεί, ότι η προπαγάνδα τού Αριστοφάνη ενάντια στην συνέχιση τού Πελοποννησιακού πολέμου απηχούσαν τις αντιλήψεις ενός τέτοιου είδους ειρήνης, που ανταποκρινόταν στις διαθέσεις των καθυστερημένων αγροτικών πληθυσμών τού Αττικού περίγυρου. Πέραν αυτού, δεν ήταν μόνον το μαντείο των Δελφών που είχε στήσει τις καταγγελίες εναντίον τού Σωκράτη. Στην “Απολογία” τού Πλάτωνος ισχυρίζεται αυτός, ότι επίσης ένας κωμικός ποιητής τον κατηγορεί με έμφαση. Αυτός ήταν ο Αριστοφάνης.
Αντιθέτως οι θιασώτες τής Προμηθεϊκής ρήξης και τής σύγκρουσης με τα χθόνια κατεστημένα πρόβαλλαν την έννοια τού Πολέμου. Οι χαρακτηριστικότεροι σοφοί σε αυτήν την διαδικασία ήσαν ο Όμηρος και ο Ηράκλειτος. Στην διεξαγωγή τού Τρωικού Πολέμου τους Έλληνες και τούς Τρώες υποστήριζαν τελείως διαφορετικοί θεοί, σύμφωνα με την διήγηση τού Ομήρου. Τούς Τρώες υποστήριζαν θεοί με χθόνια εκφορά, ενώ τούς Έλληνες υποστήριζαν οι Ουράνιοι, με πρωτοπόρα την Αθηνά, ως έκφραση τού δημιουργικού πνεύματος. Στην συνέχεια και οι δυο ομοταξίες θεοτήτων ενσωματώθηκαν στα πλαίσια των Ολυμπίων, σχηματίζοντας ένα νόθο συμβιβασμό, που ανταποκρινόταν στα αμφίβολα θρησκευτικά δεδομένα εκείνης τής περιόδου. Ενώ οι Ουράνιοι είχαν επιτύχει να απαγορευτεί η τέλεση ανθρωποθυσιών δημοσίως, αυτές εξακολουθούσαν να τελούνται καλυμμένα υπογείως. Αποτέλεσμα αυτού τού καθεστώτος ήταν και η θανάτωση τού Σωκράτους, που επιβλήθηκε με πρωτοβουλία τού μαντείου των Δελφών. Τα κατασταλτικά μέτρα που επέβαλαν τα χθόνια ιερατεία σε βάρος των διαφωτιστών, οδήγησαν τον Πλάτωνα να εφαρμόσει μια πρακτική στα συγγράμματά του, που απέφευγε μια κατά μέτωπον σύγκρουση, διατυπώνοντας απόψεις ένα προς ένα. Η μέθοδός του ήταν να αποδομούνται οι εσφαλμένες αντιλήψεις βήμα προς βήμα, χωρίς όμως να αναφέρεται η αντίθετη άποψη σε καταγγελτική βάση. Η τεκμηριωμένη αμφισβήτηση των εσφαλμένων αντιλήψεων άλλαζε την όλη ατμόσφαιρα, ώστε να μπορέσουν να ευδοκιμήσουν μέσα σε μια πορεία ορθές αντιλήψεις κοινωνικής απελευθέρωσης, αλλά και εθνικής προασπίσεως των Ελλήνων, δεδομένου ότι τα χθόνια ιερατεία ήσαν αχθοφόροι τής Περσικής επιβουλής (λόγω θρησκευτικής γειτνιάσεως) και το μαντείο των Δελφών ήταν πέμπτη φάλαγγα τής Περσικής αυλής. Περισσότερα στοιχεία σχετικά θα εκτεθούν σε επόμενο τόμο αυτής τής σειράς, που θα γίνει εκτεταμένη αναφορά στα δεδομένα τής Σπάρτης. Στα πλαίσια τού τρόπου που επέλεξε ο Πλάτων να διατυπώνει θέσεις δημόσια με προφύλαξη εντάσσεται και η πρακτική τού Σωκράτους, ενώ προκαλούσε ίδιος τούς άλλους να δώσουν ορισμούς για διάφορες έννοιες και καταστάσεις, τούς οποίους αυτός ανέτρεπε βήμα προς βήμα μέσω διαλόγου, δεν έδινε ποτέ ο ίδιος ορισμό. Αυτή η πρακτική συνεπάγεται και την πρόκληση, που αντιμετωπίζει ένας μελετητής των Πλατωνικών Διαλόγων, να μην προσλαμβάνει προς απορία του έτοιμες απαντήσεις, αλλά να καλείται να θέσει ο ίδιος την κρίση του σε δράση για τον εντοπισμό των συμπερασμάτων. Αυτή είναι και ουσία τής Διαλεκτικής, όπως την εφάρμοσε ο Πλάτων. Το τρίπτυχο θέση – αντίθεση – σύνθεση κατανέμεται ως εξής. Οι συζητητές τού Σωκράτη (όποτε εκφράζονται διαφωνίες ή απορίες) διατυπώνουν την θέση, ενώ ο Σωκράτης προβαίνει σε αντιρρητική ανατροπή της. Την σύνθεση όμως τής θέσης – αντίθεσης καλείται να επιτελέσει ο ίδιος ο μελετητής αφ' εαυτού, έχοντας αποκομίσει ήδη όλη την αναγκαία τροφή για σκέψη. Μέσα από αυτήν την οπτική, ο δυναμικός χαρακτήρας των Πλατωνικών Διαλόγων, που τα καθιστά σταυρόλεξα για πολύ δυνατούς λύτες, δεν επιλέχθηκε για μόνον λόγους προφύλαξης. Αυτά τα πονήματα είναι μια πρώτης τάξεως γυμνάσματα, για την ανάπτυξη τής κριτικής ικανότητος και ιδίας διεισδυτικής ρώμης στο βάθος των νοημάτων που εκτίθενται. Ενώ η πλήρης αποκάλυψή τους γινόταν κατ' αποκλειστικότητα σε βάση εχεμύθειας μόνον σε ένα κλειστό κύκλο συνοδοιπόρων, οι οποίοι ως μέτοχοι τής όλης ουσίας αυτής τής διδασκαλίας, αναβιβαζόντουσαν σε κύκλο συμπολεμιστών για την προώθηση των συνεπειών της. Στις διδαχές μεγάλων σοφών, όπως ο Πυθαγόρας και ο Πλάτων μπορεί έτσι να αποδοθεί μυστικός χαρακτήρας. Αυτή η μύηση όμως έχει τελείως διαφορετικό χαρακτήρα από τις μυήσεις των αποκρυφιστικών κυκλωμάτων. Ενώ η αποκρυφιστική μύηση διαμορφώνει ελιτιστικές δομές μεταξύ διευθυντών και διευθυνομένων, όπου η αξία ενός εκάστου καθορίζεται από τον βαθμό τής μυήσεώς του, με συνακόλουθη την υποχρέωση τυφλής υποταγής στους βαθύτερα μυημένους, η μυστική θεολογία και η μυστική φιλοσοφία (ουσιαστικά πρόκειται για ένα και το αυτό) χωρίς να θέτουν την παραμικρή υποχρέωση σε όσους αναζητούν το περιεχόμενό τους, τούς ενεργοποιεί παρέχοντας τις αναγκαίες επιγνώσεις, ώστε να ανακαλύψουν οι ίδιοι από μόνοι τους τον πυρήνα των διδαχών, ερευνώντας στον εσωτερικό χωρο τού πνεύματός τους. Η επιταγή “σκάπτε ένδον” τού Σωκράτους δεν αποσκοπεί να αποκλείσει οποιονδήποτε από την μετοχή στην επίγνωση των όποιων εννοιών ή δεδομένων, όπως πράττει η μύηση των αποκρυφιστών, η οποία άλλους αποδέχεται και άλλους αποκλείει. Τουναντίον ο Ιησούς Χριστός διακήρυξε “Είρηκα τοις πάσι”. Το δε τέμπλο στους χριστιανικούς ναούς, μεταξύ των ιερέρων και των πιστών κατά την τέλεση των εκκλησιαστικών μυστηρίων, υποδηλώνει την διαδικασία εισόδου στα μύχια τής ψυχής και τού πνεύματος, όπου συντελείται η μεγάλη συνάντησις με την Αλήθεια και την Χάρη, στα πλαίσια μιας ιεροπραξίας από κοινού. Η μετοχή των πιστών σε αυτήν την διαδικασία συνιστά δυναμικό στοιχείο της και απαραίτητη προϋπόθεσή της, δεδομένου ότι ο ιερέας δεν δύναται να προβεί σε καμία ιεροπραξία χωρίς την μετοχή πιστών. Η εκκλησιαστική σύναξις κατά την ιεροπραξία αποκαλύπτει, ότι η σωτηρία είναι ταυτοχρόνως ατομική και συλλογική πορεία. Και η αντιλήψεις περί ατομικής σωτηρίας, με βάση το “να σώσεις την ψυχή σου” αποτελούν στρέβλωση ατομικισμού. Η έκχυση τής Θείας Αγάπης δεν γνωρίζει όρια και δεν περιορίζεται από κατευθύνσεις.
Οι Άγγελοι, ως φορείς Θείου Μηνύματος εμφανίζονται με θώρακα και φέρουν όπλα. Και ο Ιησούς Χριστός διακήρυξε, ότι δεν ήλθε για να φέρει ειρήνη, αλλά μάχαιρα. Αυτές οι διακηρύξεις αντιστρατεύονται σε δυναμική βάση την αντίληψη μιας νόθας ειρήνης διατήρησης τού STATUS QUO, που προπαγάνδιζαν τα χθόνια ιερατεία. Πρόκειται όμως κυρίως για πόλεμο πνευματικό και όχι για τα μακελιά, που οργανώνουν τα χθόνια ιερατεία. Η άσκηση υλικής βίας είναι θεμιτή αποκλειστικά σε αμυντική βάση και εφόσον έχει προηγηθεί σχολαστικά η ολοκλήρωση τής αποτροπής. Τότε καθίσταται η άμυνα νόμιμο και ιερό δικαίωμα υπέρ βωμών και εστιών. Και η πρόταξη των βωμών έναντι των εστιών καταδεικνύει τον ιερό χαρακτήρα τής άμυνας. Οπότε ο αγιασμός όπλων και μαχητών από ιερείς δεν είναι μόνον θεμιτός αλλά και επιβεβλημένος, ενώ η επιθετική αντιμετώπιση αλλοθρήσκων, πέραν των ορίων τής άμυνας, συνιστά έκφανση ρυπαρού φανατισμού. Οι επιθετικοί πόλεμοι που οργανώνουν και διεξάγουν κατά κόρον τα χθόνια ιερατεία συνιστούν ανθρωποθυσία σε μαζικό επίπεδο. Ο Άρης και η Άρτεμις, ως θεότητες τού πολέμου, είναι χθόνιες θεότητες, γι αυτό συνέδραμαν τούς Τρώες στον Τρωικό πόλεμο.
Όταν ο Ηράκλειτος διακήρυσσε το “Πατήρ πάντων πόλεμος”, δεν εννοούσε ότι ήταν σκόπιμο να αλληλοσκοτώνονται οι άνθρωποι μεταξύ τους ως φετιχιστές τής βίας, αλλά προσέβλεπε σε μια μάχη ιδεών για την χειραφέτηση τής κοινωνίας, στα πλαίσια μιας αναίρεσης τής στασιμότητος τής χθόνιας πρακτικής, μέσω μιας εξελικτικής πορείας ανόδου, που διατύπωσε με το πρόταγμα “ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ”.
Μια θαυμάσια περιγραφή αυτής τής πορείας πρόσφερε ο Όμηρος με την Οδύσσεια. Η Οδύσσεια είναι πορεία στην οδό τού πολυμήχανου πνεύματος. Ο πολη-μή-χανος καθίσταται ένθερμος και άξιος εντολοδόχος τού Προ-μη-θέα, μέσω τού οποίου η ΜΗΤΙΣ οδηγεί τον Ήρωα μετά από πορεία δυστοπικών χώρων, όπου δεν υφίσταται καλλιέργεια, στην ευτοπία τής Ιθάκης, την χώρα, που όπως έψαλε ο Όμηρος καλλιεργείται ο γλυκύς σίτος.
Μια πολύ εύστοχη ερμηνεία τής Οδύσσειας προβάλει ο ΠΙΕΡ ΒΙΝΤΑΛ – ΝΑΚΕ στο βιβλίο “Ο ΜΑΫΡΟΣ ΚΥΝΗΓΟΣ". Γράφει σχετικά ο Βιντάλ – Νακέ τα εξής:
“...Η Θράκη των Κικόνων είναι η τελευταία καλλιεργημένη χώρα που συναντά ο Οδυσσέας, όπου γεύεται πρόβατα και κρασί και μάλιστα προμηθεύεται ντο κρασί στον Κύκλωπα. ... Όταν οι Αχαιοί φθάνουν στο νησί τής Κίρκης μάταια ζητούν “έργα βροτών”, δηλαδή τις καλλιέργειες. Αυτά που βλέπουν είναι τα δάση και οι θάμνοι, “δρυμά πυκνά και ύλιν, όπου μπορεί να οργανωθεί το κυνήγι ελαφιού. Στους Λαιστρυγόνες, όπου η θέα ενός καπνού μπορεί να εκληφθεί σαν σημάδι οικογενειακής εστίας και παρουσίας ανθρώπινων όντων, δεν υπάρχει κανένα ίχνος εργασίας ούτε βοδιών ούτε ανθρώπων “ΕΝΘΑ ΜΕΝ ΟΥΤΕ ΒΟΩΝ ΟΥΤ΄ ΑΝΔΡΩΝ ΦΑΙΝΕΤΟ ΕΡΓΑ”. Οι Σειρήνες κατοικούν ένα λιβάδι, όπως συμβαίνει και με τις θεότητες. Το νησί τής Καλυψώς είναι δασώδες και μάλιστα έχει ένα αμπέλι σε καμιά στιημή δεν παρουσιάζεται καλλιεργημένο. Στον κόσμο των Ομηρικών αφηγήσεων δίνεται έμφαση σε ένα δέντρο, που είναι χαρακτηριστικά ανθρώπινο. Πρόκειται για την Ελιά...”. Εδώ αξίζει να σημειωθεί, ότι η ιερότητα αυτού τού δέντρου ταυτίστηκε με την Αθηνά, την θεά τής σοφίας και τού δημιουργικού πνεύματος. Το δώρο τής νοήσεως, όπως χαρακτηριστικά περιγράφεται στην Οδύσσεια, θα συνδράμει τούς θιασώτες τής ηρωικής ανατροπής ενάντια στην καταδυνάστευση τού Κρόνου, σε δυο κατευθύνσεις. Η πρώτη είναι η επεξεργασία τακτικής, με στόχο την ανατροπή τής χθόνιας λατρείας. Η άλλη είναι η εξέλιξη των μέσων και των εργαλείων, που θα καταστήσουν δυνατή την καλλιέργεια και τον πολιτισμό. Συνεχίζει έτσι ο Νακέλ – Βινταλ σχετικά με αυτόν τον εντοπισμό: “....Από ελιά είναι ο πάσσαλος με τον οποίον ο Οδυσσέας τυφλώνει τον Κύκλωπα, αλλά και από ελιά είναι και η λαβή τού εργαλείου με το οποίο κατασκευάζει το καράβι του...”. Διαπιστώνεται από αυτόν τον εντοπισμό, ότι ο πάσσαλος που αναφέρεται στην σύγχρονη λογοτεχνία στην εξόντωση τού κατ' εξοχήν αιμοποτικού τέρατος που είναι ο Δράκουλας, αντλεί την αφετηρία του από το πολύ αρχαιότερο έργο τού Ομήρου. Έτσι ο Όμηρος ανάγεται σε ιδρυτή τής προπαγάνδισης τού αγώνα ενάντια στον βαμπιρισμό, που παρέμεινε έκτοτε ενεργός, χαρακτηρίζοντας μέχρι σήμερα την ρήξη με το λεγόμενο “βαθύ κράτος”, δεδομένου αυτό μαζί με τα χθόνια κρόνια ιερατεία διέπουν την βαθύτερη λειτουργία τού Μάτριξ. Από αυτήν την οπτική, ο Όμηρος ήταν ο πρώτος που προέβαλε την αναγκαιότητα να επιβληθεί ρωγμή στο Μάτριξ μέσω διαφώτισης. Και όταν ο Πλάτων συνέγραψε τον μύθο τού “Σπηλαίου” κωδικοποίησε με πιο θεωρητικό τρόπο αντίστοιχους συμβολισμούς, που είχαν προηγηθεί, από άλλους σοφούς. Τον Όμηρο, ως πρώτον διδάξαντα ακολούθησαν άλλοι, με κύρια μορφή τον Εμπεδοκλή, όπως θα εκτεθεί σε επόμενο κεφάλαιο.
Ο Οδυσσέας θα καταστήσει την ελιά σε βάση του, φτιάχνοντας από αυτήν το κρεβάτι στο κέντρο τού οίκου του. Αυτός ο συμβολισμός αποκαλύπτει με έμμεσο τρόπο και τον ρόλο που επιτελεί η διαίσθηση και οι βαθύτερες ψυχικές λειτουργίες τής σφαίρας τού ασυνείδητου στην σύσταση τού Προμηθεϊκού πνεύματος, δεδομένου ότι στο κρεβάτι κατά την διάρκεια τού ύπνου προκύπτουν τα όνειρα.
Κατ' ουσίαν η επίτευξη τής καλλιέργειας αποτέλεσε τον προορισμό τού ανατρεπτικού πνεύματος χειραφέτησης έναντι τού κατεστημένου τής χθόνιας λατρείας. Ο Νακέ - Βιντάλ αναφέρει χαρακτηριστικά, “...Όταν ο Οδυσσέας καταλαβαίνει πως είναι πια στην Ιθάκη, η πρώτη κίνησή του είναι να αγκαλιάσει την “σιτοφόρα γην”, χαιρετώντας έτσι την πατρίδα του: “ΧΑΙΡΩΝ Η ΓΑΙΗ, ΚΥΣΕ ΔΕ ΖΕΙΔΩΡΟΝ ΑΡΟΥΡΑΝ”. Δεν πρόκειται εδώ για την χειρονομία ενός ανθρώπου, που ξαναβρίσκει την πατρίδα του, αλλά για μια θεμελιώδη σχέση ανθρώπου και καλλιέργειας.
Μια ακόμη πολύτιμη αναφορά σε αυτό το κεφάλαιο τού βιβλίου, που αποτελεί πηγή πληθώρας σημαντικών εκτιμήσεων και ερμηνειών, είναι η εξής:
“...Στις κατοικίες τού Αιόλου, τής Κίρκης, τής Καλυψώς, ο Οδυσσέας δέχθηκε άφθονη τροφή και για την τελευταία θεά ο ποιητής διασκεδάζει υπογραμμίζοντας, ότι το γεύμα ενός θνητού είναι πολύ διαφορετικό από το γεύμα ενός θνητού, όμως κανείς δεν λέει από πού προέρχονται αυτές οι τροφές και ποιος τις έχει παράγει....”. Αυτός ο εντοπισμός τού Ομήρου είναι βαθύτατα ρηξικέλευθος και τις προεκτάσεις του θα παρουσιάσει ο Πλάτων με ένα άνευ προηγουμένου μαστίγωμα των χθόνιων λατρευτικών κατεστημένων στον διάλογο “Ευθυφρών”, όπως θα εκτεθεί στην συνέχεια αυτού τού κεφαλαίου.
Στα σχολεία διδάσκονται τα Ομηρικά Έπη και αντίστοιχα προσλαμβάνεται το νόημα τού περιεχομένου τους, ως αριστουργηματικά λογοτεχνικά πονήματα, που παρέχουν μια πρώτης τάξεως γέφυρα προσέγγισης στα δεδομένα τής τότε εποχής μέσω τής έκθεσης πληθώρας πληροφοριών. Πλην όμως η σημασία αυτών των έργων υπερβαίνει ποιοτικά μια τέτοια αξιολόγηση. Αυτά τα έργα αποτελούν πονήματα νοητικής και ψυχικής εγέρσεως ως διακηρύξεις ανάπτυξης δράσεως και αγώνος ενάντια στο καθεστώς τής χθόνιας λατρείας, που βήμα προς βήμα έκτοτε περιορίστηκε, αλλά ουδέποτε καταργήθηκε. Το πρόταγμα τού Ομήρου εξακολουθεί να είναι ενεργό και να αποτελεί πρόκληση για κάθε άνθρωπο που αποσκοπεί σε ουσιαστική χειραφέτηση και απελευθέρωση από τις δυνάμεις τής υποταγής και αλλοτρίωσης, που διαφεντεύουν σε σημαντικό βαθμό τόσο την εσωτερική βούληση, όσο και τις εξωτερικές συνθήκες επιβολής ενός κόσμου, που δημιουργήθηκε ως στόλισμα, αλλά παραπαίει ως χωματερή. Διότι το άγιον χώμα τής Γαίας πλάστηκε ως καρποφόρος ορίζων, αλλά η αλλοτρίωσή του μπορεί να το μετατρέπει σε χώρο σήψεως των ζωοφόρων καρπών, που μπορούν να θρέψουν κάτω από άλλες συνθήκες τούς “πεινώντας και διψώντας την δικαιοσύνην”. Πολύ πριν συγγράψουν οι δυτικοί τα ατελέσφορα μανιφέστα τους, πιστοποιούν αυτά τα αρχαία Έπη εξέγερσης εναντίον τού κακού το βάθος τού μένους όσων εποφθαλμιούν, αντιμάχονται και υποθάλπουν το αθάνατο Ελληνικό Πνεύμα.
Μια επιχειρηματολογία, που καθιστά προσεγγίσιμη τήν κυριαρχία τής κάστας των μάγων σε κοινωνίες αγρίων, χωρίς να είναι απαραίτητο να εντάξουμε σε αυτήν την προβληματική την παρέμβαση εξωανθρώπινων υποκειμένων δαιμονικής υφής, στηρίζεται σε μια περιοχή, που αποτελεί κοινό τόπο μεταξύ χθόνιας λατρείας και σαμανισμού. Συχνά επικρατεί η τάση τσαύτισης αυτών των δυο φαινομένων, ενώ οι ποιοτικές διαφορές τους είναι διαφορές ουσίας. Οι τελετουργούντες μάγοι συχνά κάνουν χρήση τής λεγόμενης “συμπαθητικής” μαγείας, ενώ οι σαμάνοι γνωρίζουν κατ' αναλογίαν να ενεργοποιούν τα σύμβολα. Δυο σπουδαίοι συμπαντικοί νόμοι είναι ο συντονισμός και η επαγωγή. Και οι δυο αυτοί νόμοι σχετίζονται έντονα με περιοχές που ερευνά η θεωρητική φυσική, εδώ όμως η αναφορά θα εστιαστεί μόνον στον συντονισμό και χωρίς απόπειρα εισδοχής σε ζητήματα επιστήμης, που μπορεί να αποτελέσουν θέμα προσεχούς πραγματείας. Η βασική αρχή τής αλχημείας, που διατείνεται “ως επάνω έτσι και κάτω”, αναφέρεται στην ουσία στον νόμο τής “έλξεως των ομοίων”, που πραγματεύτηκε ο Πλάτων στον διάλογο “Τιμαίος”. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι ποιότητες και οι εκφάνσεις των φαινομένων διέπονται από την μαθηματική τους υπόσταση, η οποία πραγματώνεται μέσω γεωμετρικών σχημάτων. Αυτές οι εκφάνσεις των φαινομένων απολήγουν σε ένα εξώτερο χώρο, που αποκάλεσε ο Πλάτων “Υποδοχή”. Επειδή άπαντα τα ευρισκόμενα σε φυσικό χώρο απολήγουν εκεί, υφίσταται μονίμως η αμοιβαία σύνδεσή τους. Στα πλαίσια αυτών των συνδέσεων μπορούν να όμοια να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, είτε αυτομάτως, όπως συμβαίνει στην περίπτωση συντονισμού δυο χορδών πού πάλλονται με την ίδια συχνότητα, είτε δευτερογενώς μέσω τής πρόθεσης, η οποία λειτουργεί σε διαστάσεις, που βρίσκονται πέραν των 4 συμβατικών (χωροχρόνος) αλλά ενέχονται μαζί με αυτές από κοινού σε διαδικασίες. Κάποια από αυτά που ερευνούν ρηξικέλευθοι επιστήμονες για να εντοπίσουν μηχανισμούς και συσχετίσεις, γνώριζαν εμπειρικά οι άγριοι και πρωτόγονοι, αποκλειστικά εκ τού αποτελέσματος, μέσω πρακτικής εφαρμογής κάποιων διαδικασιών, που ξεφεύγουν από τα όρια τής καθημερινής αντίληψης. Έτσι οι μάγοι, για να θεραπεύσουν κάποιον που είχε λόγου χάριν εξανθήματα, αφαιρούσαν ένα από αυτά και το επικολλούσαν σε ένα δέντρο, για να μεταβεί η νόσος από τον ασθενή σε αυτό, εφαρμόζοντας συμπαθητική μαγεία. Και όταν χόρευαν τον “χορό τής βροχής” έθεταν σε κίνησε ενέργειες που σχετίζονται με το υγρό στοιχείο, την βαρομετρική πίεση και τον ηλεκτρισμό τής ατμόσφαιρας μέσω κινήσεων και παραγωγής ήχων που προσομοιάζουν αυτά. Αυτή η πρακτική δεν γινόταν με μηχανικό τρόπο, αλλά συνοδευόταν έντονα από κινητοποίηση ψυχικών ενεργειών και τελετουργικών τυπικών, που ενεργοποιούσαν ποιότητες. Όσον αφορά την πρακτική τού εικονικού τελετουργικού θανάτου και τής νεκραναστάσεως, που εφαρμόζουν οι σαμάνοι, δεν έχει την παραμικρή σχέση με ανθρωποθυσίες. Με αυτόν τον τρόπο τίθενται σε κίνηση Πλουτώνιες ενέργειες, με τρόπο αντίστοιχο που ερμηνεύει τον ρόλο τού πλανήτη Πλούτωνα η αστρολογία, που τον θεωρεί πυροδότη θανάτου και αναγέννησης που έπεται, στα πλαίσια μιας διαδικασίας μετασχηματισμού, ή και μετουσιώσεως, αναλόγως τού βάθους της.
Οι στενές αντιλήψεις περί ορθολογισμού των δυτικών επιστημόνων και διανοητών, δεν τούς επέτρεψε να κατανοήσουν την παρεμβολή τού φυσικού νόμου τού συντονισμού στην διαδικαία τέλεσης συμπαθητικής μαγείας. Ακόμη και ο ταλαντούχος George Frazer γράφει στο αντίστοιχο κεφάλαιο τού “Χρυσού Κλώνου” με τίτλο “Συμπαθητική Μαγεία” τα εξής:
„...Με λίγα λόγια, η μαγεία είναι ένα πλαστό σύστημα τού φυσικού νόμου κι ένας απατηλός οδηγός συμπεριφοράς, μια ψεύτικη επιστήμη και μια άστοχη τέχνη...”.
Ενώ ο Φρόυντ στο “Τοτέμ και Ταμπού” θεωρεί, ότι τόσο η θρησκεία, όσο και μαγεία είναι αποτελέσματα νεύρωσης. Είναι κρίμα που ένας τόσο σημαντικός ψυχολόγος δεν κατάφερε να διαγνώσει και να διαχειριστεί την δική του νεύρωση, περιορίζοντας τις ανθρώπινες παρορμήσεις στην σφαίρα τής λίμπιντο. Με αποτέλεσμα, στην ύστερη φάση τής ζωής του μετά την μετανάστευση του στο Λονδίνο, να ταυτιστεί με τα απόνερα τής Σχολής τής Φρανκφούρτης, αναιρώντας προηγούμενες επισημάνσεις του, διαδικασία που φαίνεται από την εκ νέου συγγραφή τής πραγματείας “Ο Άνδρας Μωυσής και η Μονοθεϊστική Θρησκεία”. Έτσι στην έκδοση αυτού τού βιβλίου έχουν ενσωματωθεί δυο διαφορετικές εκδοχές, που σε αρκετά σημεία απέχουν μεταξύ τους. Αυτός που κατάφερε στα πλαίσια τής δυτικής βιβλιογραφίας να διεισδύσει ουσιαστικά στα δεδομένα των σαμάνων τού Μεξικού, ήταν ο Carlos Castaneda, που με μια σειρά πολύ αξιόλογων κατά γνώμη μου βιβλίων, η αναφορές του για τον Δον Χουάν παρείχαν πληροφορίες για την στήριξη αυτών των μάγων στο “Ναγουάλ”, ως εσωτερικές δυνάμεις τής ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας. Παρ' ότι τα βιβλία του παρεξηγήθηκαν συχνά από αναγνώστες στην δύση, ένεκα αναφορών σε ψυχότροπα μαντάρια, η άξονας των αναφορών έχει μεγάλο βάθος, παραθέτοντας μια προβληματική για τον εκ βάθρων μετασχηματισμό τού ανθρώπου σε πολεμιστή τού πνεύματος. Βεβαίως κάθε προτεινόμενο σύστημα, αρμόζει να αξιολογείται με βάση τις συνιστώσες που το διέπουν, τις δυνατότητες που ανοίγουν αλλά και τούς περιορισμούς που υπόκεινται αυτές οι συνιστώσες.
Πλην όμως, δεν διέπει μόνον η παρόρμηση για εξασφάλιση τής διατροφής, αυτά που επιδιώκονται από την χθόνια λατρεία. Υφίσταται μια ακόμη παρόρμηση, που οδηγεί σε απατηλές στοχεύσεις, την οποίαν τα κατεστημένα τής χθόνιας λατρείας εκμεταλλεύονται με άκρως πονηρό τρόπο. Ο George Frazer αναφέρει τα εξής σχετικά επίσης στο ίδιο βιβλίο:
“...Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, το μοιραίο κλωνάρι ήταν ο ίδιος αυτός Χρυσός Κλώνος που με εντολή τής Σίβυλλας απέσπασε ο Αινείας πριν φύγει για το επικίνδυνο ταξίδι του στον κάτω κόσμο. Η φυγή τού Ορέστη αποτελούσε ανάμνηση των ανθρωποθυσιών, που προσφέρονταν κάποτε στην Άρτεμη τής Ταυρίδας...”. Καθώς και: “...Η μεγαλύτερη δύναμη για την διαμόρφωση τής πρωτόγονης θρησκείας πηγάζει ολοκληρωτικά από τον φόβο τού θανάτου...”. Ο Frazer αναπτύσσει τον τρόπο με τον οποίον οι ακόλουθοι τής χθόνιας βλαστικής λατρείας, απέδιδαν στα πνεύματα τής γης, τα οποία ρύθμιζαν την βλαστική δύναμή της στα πλαίσια τού ετήσιου κύκλου, που τον χειμώνα πέθαινε η βλάστηση για να αναγεννηθεί την άνοιξη και την εξουσία επάνω στην ανθρώπινη ζωή. Αυτά ήσαν σύμφωνα με τις αντιλήψεις τους, που κυριαρχούσαν επάνω στην διαδικασία τής ζωής και τού θανάτου. Οπότε, όπως ακριβώς ήταν δυνατόν να αναγεννηθεί ο κύκλος τής βλάστησης στα πλαίσια τού ετήσιου κύκλου, υπόκειτο εξίσου στην εξουσία αυτών των δυνάμεων η δυνατότητα, να μπορούν να επενεργήσουν μετά τον θάνατο τού ανθρώπου μια παλιγγενεσία, καθιστώντας ένα άνθρωπο αθάνατο σε μια άλλη σφαίρα που εξακολουθεί η ζωή. Αυτό το δεδομένο είναι άκρως σημαντικό και σχετίζεται με την τέλεση των λεγόμενων μυστηρίων, καθώς, παρά την επιβολή αυστηρότατης σιωπής που είχε επιβληθεί σχετικά με τα αντίστοιχα δρώμενα, είχε κυκλοφορήσει τελείως ανοικτά η φήμη, ότι οι μυημένοι σε αυτά δεν φοβόντουσαν τον θάνατο. Κατά συνέπεια, όλος ο πυρήνας τής χθόνιας λατρείας δεν περιορίζεται μόνον στην επίτευξη χειροπιαστού οφέλους και απόλαυση εύνοιας κατά την διάρκεια τής ζωής, αλλά επικεντρώνεται κυρίως στην απόκτηση αθανασίας.
Για ποιον λόγο όμως παρείχαν αυτά τα δώρα οι θεοί στους βρωτούς; (Όπου βρωτός σημαίνει αυτός που τρώγεται), για να επανέλθουμε στο ερώτημα που έθεσε ο Vidal - Naked. Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα δίνει ο Πλάτων στον διάλογο “Ευθυφρών”, το όνομα τού που οποίου δηλώνει ευθεία φρόνηση, τουτέστιν να ειπωθούν κάποια πράγματα έξω από τα δόντια. Ο Πλάτων όμως ακολουθεί και σε αυτόν τον διάλογο την πάγια μέθοδό του, να μην οδηγεί την παράθεση, λόγω των επικίνδυνων συνεπειών, μέχρι το απροχώρητο. Έτσι στο τέλος τού διαλόγου ο Ευθυφρών φεύγει βιαστικά γιατί.... πάει για πότισμα (έχουμε και δουλειές). Αυτή η επιλογή υποδηλώνει, ότι το έργο είχε μάλλον συνέχεια που δεν δημοσιεύθηκε, αλλά ήταν προσιτή με κάποιο τρόπο σε στενό κύκλο.
Μια μελέτη τού έργου αυτού πριν μερικά χρόνια, μού προξένησε την εντύπωση, ότι ο Πλάτων καταφέρεται ενάντια στην αντίληψη τής αντιμισθίας, που επικρατεί στην νοοτροπία κάποιων πιστών ακόμη μέχρι σήμερα, οι οποίοι ανάβοντας ένα κερί, η με άλλες πράξεις τυπολατρείας αναμένουν ανταπόδοση από το θείον, θεωρώντας ότι οι Άγιοι, στους οποίους αυτοί απευθύνονται είναι ένα είδος γραφείου εξυπηρέτησης πολιτών. Έτσι θεώρησα δευτερεύουσα την σημασία αυτού τού έργου. Όταν όμως το μελέτησα προσεκτικά προσφάτως, διαπίστωσα ότι ο πυρήνας τού έργου δεν ραπίζει μόνον τις προθέσεις κάποιων που μετέχουν σε τελετουργικά και θυσίες, αλλά στιγματίζει κυρίως αυτούς που οι προηγούμενοι προστρέχουν, θεωρώντας τους θεούς.
ΕΥΘΥΦΡΩΝ: Εκατάλαβα, ω Σώκρατες. Αυτός λέγει ότι κατασκευάζεις καινούργιους θεούς, διότι διακηρύττεις δημοσία ότι συνήθως εμφανίζεται εντός σου το γνωστόν δαιμόνιον. Δι' αυτό λοιπόν σε κατήγγειλεν ότι δήθεν νεωτερίζεις εις τα θρησκευτικά δόγματα της πόλεως και ακριβώς δι' αυτό έρχεται να σε συκοφαντήση εις το Δικαστήριον, επειδή γνωρίζει καλά ότι ο λαός πολύ εύκολα πιστεύει τας συκοφαντίας αυτού του είδους....
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Διότι αναμφιβόλως συ μεν φρονείς ότι πρέπει να δεικνύης μεγάλην επιφύλαξιν και να μη δημοσιεύης εις τους άλλους θεληματικώς την σοφίαν σου....
....Ποίον περίπου πράγμα ομολογείς ότι είναι το ευσεβές και ποίον το ασεβές...
ΕΥΘΥΦΡΩΝ: Ονομάζω ευσεβές μεν παραδείγματος χάριν αυτό, που κάμνω τώρα εγώ και καταγγέλλω εις την δικαιοσύνην κάθε άνθρωπον, ο οποίος είναι εγκληματίας, διότι διαπράττει φόνους ή κλοπάς ιερών πραγμάτων ή κανέν άλλο όμοιον έγκλημα, είτε πατέρας μου ... Όλοι βέβαια οι ανθρώποι πιστεύουν ότι ο Ζευς είναι ο πλέον καλώτατος και πλέον δικαιότατος από όλους τους θεούς και όλοι ομολογούν ότι έβαλεν εις τα σίδηρα τον πατέρα του τον Κρόνον, διότι κατέπινε τα παιδιά του, χωρίς να έχη κανέν δίκαιον, και ότι εκείνος πάλιν ο Κρόνος ευνούχισε τον πατέρα του, τον Ουρανόν, εξ αιτίας άλλων τοιούτων εγκλημάτων, τα οποία είχε διαπράξει. Εναντίον μου όμως οργίζονται οι άνθρωποι, διότι κατήγγειλα τον πατέρα μου, που διέπραξεν ένα πολύ σκληρόν έγκλημα, και επιζητώ την τιμωρίαν του, και έτσι αυτοί καταντούν εις αντίφασιν με τον εαυτόν τους, επειδή τόσον διαφορετικά κρίνουν τας πράξεις αυτάς των θεών και την ιδικήν μου.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Ειπέ μου, ως φίλος, συ πιστεύεις αληθώς ότι αυτά τα πράγματα συνέβησαν αληθώς έτσι μεταξύ των θεών;
ΕΥΘΥΦΡΩΝ: Όχι αυτά μόνον συνέβησαν, αλλά και ακόμη πλέον παράξενα βεβαίως από αυτά, ω Σώκρατες, τα οποία ο λαός δεν γνωρίζει.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Όθεν πιστεύεις συ ότι μεταξύ των θεών τωόντι συμβαίνουν και πόλεμοι και εχθροπάθειαι μάλιστα πολύ φοβεραί και συμπλοκαί και άλλαι πολλαί όμοιαι κακίαι, και πάθη τόσον παράδοξα, όπως μάλιστα περιγράφονται από τους ποιητάς εις τα ποιήματά των.
ΕΥΘΥΦΡΩΝ: Όχι μόνον αυτά βεβαίως, ω Σώκρατες, αλλά, καθώς προ ολίγου σου είπα, θα σου διηγηθώ εγώ τώρα, αν θέλης, και άλλα πολλά ακόμη διά τα θρησκευτικά μας πράγματα, τα οποία συ, όταν ακούσης, χωρίς άλλο θα εκπλαγής.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Δεν ήθελα διόλου εκπλαγή. Αλλά αυτά μεν τα διηγήματα να μου ειπής άλλοτε, όταν τύχη ευκαιρία, τώρα δε ακριβώς προσπάθησον να μου είπης πλέον σαφέστερον δι' εκείνο, διά το οποίον προ ολίγου σε ηρώτησα. Διότι, φίλε μου, πρωτύτερα όταν σε ηρώτησα τί πράγμα επί τέλους είναι το ευσεβές, δεν μου έκαμες τελείαν εξήγησιν να εννοήσω καλά, αλλά μου είπες σύντομα-σύντομα ότι αυτό το πράγμα είναι ευσεβές, το οποίον συ τώρα κάμνεις, που καταγγέλλεις εις το δικαστήριον τον πατέρα σου επί φόνω.
ΕΥΘΥΦΡΩΝ: Λοιπόν παραδέχομαι ότι, ό,τι πράγμα είναι ευάρεστον εις τους θεούς, είναι ευσεβές, ό,τι δε δεν είναι ευάρεστον εις αυτούς, είναι ασεβές.....
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: ...Λοιπόν, και ότι οι θεοί στασιάζουν αναμεταξύ των, ω Ευθύφρον, και φιλονικούν ο ένας με τον άλλον, και ότι εχθροπάθειαι συμβαίνουν μεταξύ των... Λοιπόν κατά τους λόγους σου, ω εξοχώτατε Ευθύφρον, και από τους θεούς άλλοι άλλα πράγματα θεωρούν δίκαια και άδικα και έντιμα και άτιμα και καλά και κακά. Διότι δεν θα έφθαναν, φρονώ, εις στάσεις και μάχας αναμεταξύ των, εάν δεν εφιλονικούσαν δι' αυτά. ...Άρα γε παντού όπου υπάρχει το δίκαιον, εκεί ομοίως υπάρχει και το ευσεβές, ή όπου μεν ακριβώς υπάρχει το ευσεβές, εκεί παντού υπάρχει ομοίως και το δίκαιον, όπου δε υπάρχει το δίκαιον, δεν υπάρχει παντού γενικώς και το ευσεβές. Διότι το ευσεβές είναι ένα μέρος μόνον του δικαίου....Πρόσεξε τώρα εις το εξής. Εάν βέβαια το ευσεβές είναι ένα μέρος μόνον του δικαίου, πρέπει τώρα ημείς, καθώς νομίζω, να εξετάσωμεν ποίον ακριβώς μέρος του δικαίου ημπορεί να είναι το ευσεβές .
ΕΥΘΥΦΡΩΝ: Λοιπόν εις εμέ τουλάχιστον, ω Σώκρατες, φαίνεται ότι το ευσεβές και το άγιον αποτελεί αυτό το μέρος του δικαίου, το οποίον αφορά εις την θεραπείαν και λατρείαν των θεών, το δε επίλοιπον μέρος αυτού αφορά εις την περιποίησιν και φροντίδα, η οποία είναι πρέπον να υπάρχη μεταξύ των ανθρώπων.
ΣΩΚΤΑΤΗΣ: Αλλ' όμως μου λείπει κάτι τι παρά μικρόν ακόμη από τον ορισμόν. Διότι δεν καταλαμβάνω καλά-καλά τί εννοείς με την λέξιν θεραπεία ή λατρεία. Βεβαίως, καθώς φρονώ, δεν εννοείς ότι η λατρεία, την οποίαν έχουν οι άνθρωποι διά τους θεούς, είναι τοιούτου είδους, οποίαι ακριβώς είναι αι φροντίδες και αι περιποιήσεις τας οποίας έχουν δι' όλα τα λοιπά πράγματα. ...Ε λοιπόν, και η ευσέβεια, αφού είναι φροντίς και περιποίησις, την οποίαν έχουν οι άνθρωποι διά τους θεούς, συντελεί εις ωφέλειαν των θεών και τους κάμνει καλυτέρους; ...Αλλά ειπέ μου τώρα, τί είδους ακριβώς περιποίησις και φροντίς διά τους θεούς ημπορεί να είναι η ευσέβεια;
ΕΥΘΥΦΡΩΝ: Είναι, ω Σώκρατες, εκείνη η φροντίς και η περιποίησις, με την οποίαν περιποιούνται οι δούλοι τους αυθέντας των.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Λοιπόν το να θυσιάζη κανείς σημαίνει ότι χαρίζει κάτι εις τους θεούς, το δε να προσεύχεται σημαίνει ότι ζητεί κάτι τι από τους θεούς; Ώστε η ευσέβεια σύμφωνα με τον ορισμόν σου αυτόν είνε επιστήμη ζητήσεως και δόσεως, ήγουν να ζητή κανείς να λάβη από τους θεούς και να χαρίζη εις αυτούς.... Και πάλιν το να δίδωμεν δώρα εις τους θεούς ορθώς δεν σημαίνει ότι πρέπει και ημείς να δίδωμεν εις αυτούς εκείνα, των οποίων έχουσιν ανάγκην από ημάς; Διότι δεν είναι, θαρρώ, τακτικόν βέβαια, να προσφέρη κανείς δώρα εις ένα άνθρωπον πράγματα, τα όποια δεν χρειάζεται. ... ΩΣΤΕ Η ΕΥΣΕΒΕΙΑ, Ω ΕΥΘΥΦΡΩΝ, ΕΙΝΑΙ ΚΑΠΟΙΑ ΤΕΧΝΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΙΣ ΑΝΑΜΕΤΑΞΗ ΘΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΩΝ.
ΕΥΘΥΦΡΩΝ: Μάλιστα· ένα είδος εμπορικής τέχνης είνε η ευσέβεια, αν σου αρέση καλύτερα έτσι να την ονομάζωμεν....
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Όσα μεν καλά μας δίδουν οι θεοί, εις κάθε άνθρωπον αυτά είνε φανερά. Διότι ημείς πραγματικώς κανέν καλόν δεν έχομεν, το οποίον να μη μας έδωκαν οι θεοί, από όσα δε από ημάς εκείνοι λαμβάνουν, τί ωφέλειαν έχουν από αυτά; Ή τόσον πολύ περισσότερον πλεονέκται και δόλιοι είμεθα από τους θεούς εις το εμπόριον, ώστε όλα τα καλά και ωφέλιμα λαμβάνομεν από αυτούς, εκείνοι δε τίποτε καλόν από ημάς δεν λαμβάνουν; ....Αλλ' ειπέ μου, σε παρακαλώ, ποίαν ωφέλειαν έχουν οι θεοί από τα δώρα μας; ...Διότι όσα μεν καλά μας δίδουν οι θεοί, εις κάθε άνθρωπον αυτά είνε φανερά. Διότι ημείς πραγματικώς κανέν καλόν δεν έχομεν, το οποίον να μη μας έδωκαν οι θεοί, από όσα δε από ημάς εκείνοι λαμβάνουν, τί ωφέλειαν έχουν από αυτά; Ή τόσον πολύ περισσότερον πλεονέκται και δόλιοι είμεθα από τους θεούς εις το εμπόριον, ώστε όλα τα καλά και ωφέλιμα λαμβάνομεν από αυτούς, εκείνοι δε τίποτε καλόν από ημάς δεν λαμβάνουν; ...Ώστε από την αρχήν πρέπει να σκεφθώμεν πάλιν και να εξετάσωμεν ποίον πράγμα είνε ακριβώς το ευσεβές. Διότι εγώ, όσον εξαρτάται από την θέλησιν μου, δεν θα αποδειλιάσω, έως ότου να το μάθω.
ΕΥΘΥΦΡΩΝ: Πολύ ευχαρίστως, αλλά, σε παρακαλώ, άλλην φοράν, ω Σώκρατες, διότι τώρα βιάζομαι να υπάγω κάπου, και είνε καιρός να πηγαίνω.
Η JANE ELLEN HARRISSON γράφει σχετικά με αυτά στο “THEMIS“, „Ο Πλάτων εξηγεί στο “Ευθυφρών”, ότι η θυσία αφορά μπίζνες μεταξύ θεών και ανθρώπων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου