Η 100η πύλη

εν ριψοκινδυνεύω πιά να τα χαλάσω με τον οικοδεσπότη, ως ανακατευθείς στα ποδάρια του ως μή ώφειλα, διότι με πρόλαβε ο Αόρατος σε σχόλιο. (Ξέρεις, Αόρατε, την ίδια ακριβώς σκέψη κάναμε, με διαφορά λεπτών της ώρας!)

Η 100η πύλη είναι (τολμώ να πω) αυτή εδώ:

Δεν χρειάστηκε να ταξιδέψω μακριά. Λίγη σκέψη αρκούσε. Δηλαδή: πού έγινε το έγκλημα; Στη Χρυσή Ακτή Πάρου. Χρυσή Ακτή Πάρου... πού να βρίσκεται άρα γε; Πού την είχα ξανακούσει;
Όχι μόνο την είχα ξανακούσει, αλλά την είχα επισκεφθεί κιόλας. (Εργένης, προ αμνημονεύτων ετών.) Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του νησιού, απέναντι από τη δυτική πλευρά της Νάξου, κατά μήκος της οποίας ανατολικής πλευράς (στο μπουγάζι ανάμεσα Πάρο και Νάξο) φυσάει πάντα έντονος αέρας. Τόσος, ώστε να έχουν διοργανωθεί μέχρι και παγκόσμια πρωταθλήματα ιστιοσανίδας εκεί.

Ιδού το τοπογραφικό:

Κάτω και δεξιά από το "Π", στη "μυτούλα" της ξηράς, βρίσκεται η "Πορτάρα", άλλως "πύλη του Απόλλωνα", ή "πύλη του Ήλιου", ...ή "εκατοστή πύλη". Εκεί που γράφει "Χρυσή Ακτή" στην εικόνα, κάτω από το "Α" και λίγο αριστερά, στη "μυτούλα" της ξηράς, είναι τα βράχια, όπου συντελέστηκε το έγκλημα.

Δεν χρειάστηκε, λοιπόν, να ψάξω μακριά.



Εδώ, όμως, θα πεταχτεί ο "ορθόδοξος" αναγνώστης, ο "μη-συνομωσιολόγος", και θα μου την πει. Τί δουλειά έχει μία πύλη του ναού του Απόλλωνα με εγκλήματα και ανθρωποθυσίες και τέτοια;

Κατ' αρχήν, ας δούμε πολύ συνοπτικά τί λένε περί "Πορτάρας" οι τουριστικοί οδηγοί: Ο πάλαι ποτέ τύραννος της Νάξου Λύγδαμις (μιά που στα Νέα Ελληνικά ο -πχ- Σωτήρης γίνεται "Σώτος", πάντα είχα απορία, πώς τον φωνάζανε αυτόν οι φίλοι του - "- Γειά σου, ρέ Λύγδα!"; :-) ), λέει, ήθελε να φτιάξει μεγαλοπρεπή ναό του Απόλλωνα, λέει, αλλά έμεινε στα ...κουφώματα, διότι πέθανε. Μία πόρτα του ναού πρόλαβε και τέλειωσε όλη κι όλη, και πήγε να δει τον Απόλλωνα από κοντά!
Μετά, λέει, οι επόμενοι κάνανε πλιάτσικο σε ό,τι μάρμαρο και πέτρα βρήκαν έτοιμα (πλην "Πορτάρας", που δεν μπόρεσαν να την ξηλώσουν λόγωι βάρους), και τα χρησιμοποίησαν αλλού. Μέχρι κι ένα χριστιανικό εκκλησάκι χτίστηκε με τα έτοιμα υλικά, λέει, που σήμερα δεν σώζεται.

Αυτά μπορεί να φαίνονται σοβαρά, αλλά δεν αντέχουν σε σοβαρή κριτική. Προσωπικά, όχι μόνον έχω επισκεφθεί τον χώρο, όχι μόνον έχω τραβήξει φανταστικές φωτογραφίες, αλλά -ως πραγματικός αρχαιόφιλος- έχω μάθει να παρατηρώ τα πάντα. Κι έτσι, η πάλαι ποτέ απορία μου γιά το πώς χτίστηκαν όλ' αυτά τ' αρχαία, με οδήγησε κάποτε στο να μάθω και πέντε πράγματα απ' την τέχνη του οικοδεσπότη. Δεν μου διαφεύγουν, λοιπόν, λεπτομέρειες όχι μόνον από τα κτίσματα, αλλά ούτε και από τα τυχόν ίχνη αρχαίων εργοταξίων.
Γιά να σας δείξω τί εννοώ (και τί μπορώ να παρατηρήσω σε πρακτικό επίπεδο), θα σας πω ότι η "Πορτάρα" είναι τοποθετημένη ...ανάποδα! (Εντάξει, εκτός απ' το υπέρθυρο.) Δεν θυμάμαι αυτή τη στιγμή αν τοποθετήθηκε έτσι από την αρχαία εποχή, ή είναι αναστηλωμένη από Αρχαιολόγους (αφού κάποτε έπεσε πχ από σεισμό), πάντως είναι ανάποδα. Ξέρετε γιατί; Ιδού:

Το "α" δείχνει το σημείο αγκυρώσεως. Αυτές οι προεξοχές χρησίμευαν στο να συγκρατιέται το σχοινί από τα βαρούλκα, που σήκωναν όρθιο / ανέβαζαν το βαρύτατο αυτό αρχιτεκτονικό μέλος. Κι όταν το κάθε μέλος είχε τοποθετηθεί οριστικά, τότε οι λιθοξόοι απέκοπταν τις αγκυρώσεις, ώστε το σύνολο να είναι ομοιόμορφο - και όμορφο. Εδώ η αγκύρωση βρίσκεται στο κάτω μέρος, όπου δεν είχε καμμία χρησιμότητα.
Το δε "μ" δείχνει τα μέρη, όπου θα "θηλύκωνε" ο μεντεσές της ξυλόπορτας... κι αυτά βρίσκονται προς τα έξω!!! Πιστεύω, βλέπετε καθαρά τη σκαλισμένη εσοχή στην κολώνα (σε ορθή γωνία από πάνω ως κάτω), που θα χρησίμευε ως "θήκη" γιά τον άξονα περιστροφής της πόρτας.

(Πείτε μου, τώρα, με το χέρι στην καρδιά: θα το παρατηρούσατε, αν δεν σας τό έλεγα; Ο οικοδεσπότης, φυσικά, εξαιρείται.)

Από 'κει και μετά... ο υποτιθέμενος ναός του Απόλλωνα ίσως πραγματικά να υπήρχε στα σχέδια του Λύγδαμι, αλλά ουδείς αγοράζει το σαμάρι πριν τον γάϊδαρο! Διότι προσωπικά δεν γνωρίζω κανέναν, που να ξεκινάει το χτίσιμο οποιουδήποτε κτίσματος απ' τις πόρτες! Απλή λογική... Το πιθανώτερο είναι οι μεταγενέστεροι άρχοντες της Νάξου να προσπάθησαν να χτίσουν τον ναό, ο οποίος ως τότε ήταν μόνον φημολογούμενος. (Γιά να είμαστε ρεαλιστές, ουδείς γνώριζε / γνωρίζει τις μύχιες σκέψεις του Λύγδαμι. Άλλο το τί έταζε απ' τα μπαλκόνια στους Ναξίους. Σάμπως ήτανε ποτέ απόλυτα ειλικρινείς οι πολιτικοί; ) Κι έτσι, μας έμεινε και το ως τα σήμερα ετοιμασμένο "οικόπεδο" του ναού - από προσπάθειες μεταγενεστέρων (το τονίζω) αρχόντων.
Κι όσο γιά το παρεκκλήσι, αυτό βρίσκεται μονάχα στη φαντασία της Αρχαιολόγου που έγραψε τον τουριστικό οδηγό. Βλέπετε, οι χριστιανικές εκκλησίες πάντα αφήνουν ημικυκλικό ίχνος στο έδαφος, στο μέρος του ιερού τους (στον "σολέα"), και τέτοιο ίχνος δεν υπάρχει πουθενά στην περιοχή.

Ακόμη κάτι: Στο "νησάκι" της Πορτάρας υπάρχει το μυκηναϊκό νεκροταφείο της Νάξου. Από τη μυκηναϊκή εποχή, οι κάτοικοι οργάνωναν τους τάφους και τις ταφές κατά οικογένεια, όπως και σήμερα. Ώσπου, λίγο πριν τα χρόνια του Λύγδαμι, ανακάλυψαν πως οι οικογένειες είχαν αναμιχθεί τόσο, που όλοι είχαν κοινούς προγόνους! Κι έτσι, ισοπέδωσαν τον χώρο ρίχνοντας χώμα από πάνω, τον θεώρησαν ως ενιαίο τάφο όλων των προγόνων τους, και έφτιαξαν νέο νεκροταφείο αλλού.
Παρατηρούμε, όμως, ότι κι εδώ ίσχυσε η πανάρχαιη αντίληψη: "νεκροταφείο στα δυτικά, μετά από σώμα νερού (ή ποτάμι)".

Συνδυασμένη αυτή η παρατήρηση με το ότι:

• "πόρτες του Ήλιου" υπάρχουν κι αλλού σ' όλον τον κόσμο, απ' το Περού, μέχρι τη Μαδρίτη, μέχρι τα "παντρεμένα νησιά" της Ιαπωνίας,
• συν το ότι η Πορτάρα δεν συνοδεύεται -δεν συνοδεύτηκε ποτέ- από ναό, άσχετο τί λέει η Ιστορία,
• και το ότι: σκεπτόμενοι σαν τον οικοδεσπότη (κάτι μάθαμε απ' το διάβασμα!), ο οποίος οικοδεσπότης δεν βλέπει παντού εξωκκλήσια (όπως τα "βλέπει",... ενώ δεν βλέπει την πραγματική τους φύση, ο πολύς κόσμος), αλλά μερικές φορές διαγιγνώσκει κτίσματα ανθρωποθυσιών,

καταλαβαίνουμε πως ο Λύγδαμις ήθελε να φτιάξει απλά μία "ηλιακή πύλη"...

...Με σκοπό άγνωστο σ' εμένα.

Πιθανώτατα να ήθελε να "ξεπροβοδίζει" τις ψυχές των νεκρών, γιά να μην παραμένουν στο νησί και κάνουν κακό. (Αυτός είναι και ο λόγος, που κάποτε θάβανε τους νεκρούς στην Κέρο, και όχι κοντά σε κατοικημένο χώρο.) Ίσως... ποιός να ξέρει.

Αν θέλεις, αναγνώστη μου, να καθήσεις να δεις προς τα πού δείχνει ο κεντρικός άξονας της "Πορτάρας", κι αν προεκτεινόμενος περνάει από -ξέρω 'γώ- τίποτε κάστρα των Βίκινγκς κατά Σουηδία μεριά, βρες τα μόνος σου όλ' αυτά. Κάτσε και διάβασε, αν θες, και σωρό τα περιοδικά "μυστηρίου", ξοδεύοντας τα λεφτά σου και τον χρόνο σου, γιά να εισπράξεις στο τέλος άπειρα "ίσως", "μπορεί", "πιθανόν". Εγώ δεν θα σε συνοδεύσω.
Εγώ ξέρω καλά τη φράση: πρακτικά, άμεσα οφέλη. Οι θεωρίες και οι μπουρδοφιλοσοφίες σε παρέες "ψαγμένων" και διαδικτυακά φόρα, έπαψαν να με συγκινούν προ πολλού.
Ακόμη, βέβαια, δεν έμαθα όλα τα κόλπα. Δεν ξέρω από αιθερική Φυσική, δεν βρήκα όλες τις αιτίες όλων των πραγμάτων. Αλλ' αυτό δεν θα μ' εμποδίσει να "κάνω παιχνίδι" με όσα ήδη ανακάλυψα! Διότι, και οι πρωτόγονοι μπορεί να μην ξέρουν Μοριακή Χημεία, αλλά φωτιές ανάβουν μιά χαρά.

Κι έτσι, στο "διά ταύτα": Αν η "Πορτάρα" ξεπροβοδίζει ψυχές νεκρών προς το ηλιοβασίλεμα, προς τα Ηλύσια Πεδία, τότε η σύνδεση με το έγκλημα στην απέναντι "Χρυσή" ( = πάλι Ήλιος) ακτή της Πάρου γίνεται πιό εύλογη.



Με την ευκαιρία, πάρτε και μερικά τοπογραφικά. Της Πορτάρας (μόλις που φαίνεται η σκιά της, αλλά φαίνεται καλά το "οικόπεδο" του σχεδιαζόμενου ναού του Απόλλωνα) :

Της  Εκατονταπυλιανής:

(Δεν έχω πρόχειρο μοιρογνωμόνιο, να σας πω αν η εκκλησία είναι προσανατολισμένη στην περίφημη γωνία 123° δεξιοστρόφως από Βορράν, αλλά δεν μου φαίνεται κιόλας πως είναι.)

Και της Χρυσής Ακτής (τα βράχια του εγκλήματος βρίσκονται κάτω απ' το "Greece" - η υπόλοιπη παραλία, προς τ' αριστερά του χάρτη, είναι αμμουδιά καλής ποιότητας) :

Κλείνοντας, να σας αφηγηθώ την (τότε) συνάντησή μου μ' έναν απίθανο μπάρμπα, με τιράντες στο παντελόνι του και πατομπούκαλα στα μάτια, στο προαύλειο της Εκατονταπυλιανής, ο οποίος μάλλον ήταν καντηλανάφτης του ναού. Και ο οποίος εξεστόμισε το εξής φοβερό: "- Ένας ο Παρθενώνας, και μία η Εκατονταπυλιανή!"
Διατί το είπε αυτό ο μπάρμπας; Διότι, κάτι άρπαξαν τ' αυτιά του από τον Αναστάσιο Ορλάνδο, τον αρχιτέκτονα που επιμελήθηκε την αναστήλωση της εκκλησίας. Κι επειδή η Εκατονταπυλιανή είναι απ' τις ελάχιστες (παλαιοχριστιανικές) εκκλησίες (μου φαίνεται ακόμη μία βρίσκεται στη Ραβέννα της Ιταλίας), που διαθέτουν (χώρο γιά) βαπτιστήριο, δηλαδή είναι τετραμερής, παρουσιάζει αυτή την ομοιότητα με τον Παρθενώνα, που κι αυτός είναι τετραμερής.
Όλοι οι ελληνικοί ναοί, αρχαίοι ή νέοι, είναι τριμερείς: έχουν πρόναο, κυρίως ναό ("σηκό", στ' αρχαία), και ιερό ("οπισθόδομο", στ' αρχαία). Εκτός απ' τον Παρθενώνα, που ανάμεσα σε κυρίως ναό και ιερό (υποψιάζομαι σε σχέση χρυσής τομής ως προς το μήκος του ναού), έχει και το Αρρηφόριον. Κι εκτός απ' τις (ελάχιστες σωζόμενες) παλαιοχριστιανικές εκκλησίες, που έχουν και βαπτιστήριον. (Αυτό βρίσκεται πάντα εκτός του ναού, στη νότια πλευρά του, και μπορεί να είναι είτε στεγασμένο, είτε υπαίθριο.)

Αλλά η προσπάθεια γιά εξεύρεση οποιασδήποτε άλλης ομοιότητας, είναι τουλάχιστον παραλογισμός. Η δε απ' ευθείας σύγκριση Παρθενώνα με ο,τιδήποτε άλλο, σκέτη ύβρις.

Έτσι είναι, αναγνώστη μου. Ώσπου, όμως, να μας ξανακαραφλιάσει ο οποιοσδήποτε μπάρμπας στο μέλλον, εμείς θα ψάχνουμε ακούραστοι. Κι οδηγός μας, ποιός ή τί θα είναι;

Μα.... η λογική και μόνον! Θυμήσου: Πρακτικό, άμεσο όφελος!